Morgunblaðið - 15.10.2011, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2011
Ævintýraborgin Reykjavík Fólk getur margt sér til dundurs gert í borginni og í miðbænum má víða fá nánari upplýsingar um ævintýrin sem bjóðast handan við hornið en ekki er allt sem sýnist.
Ómar
Lítil frétt birtist í a.m.k. einu
dagblaði fyrir nokkrum dögum Þar
var sagt frá því, að í frumvarpi til
fjáraukalaga fyrir árið 2011 er gert
ráð fyrir viðbótarfjárveitinum til
stjórnarráðs hinna vinstri velferð-
arflokka, að fjárhæð 14.170 þúsund
krónur. Samkvæmt því hefur rík-
isstjórnin eytt rúmum 14 millj-
örðum króna umfram það, sem
fjárlög fyrir árið 2011 gerðu ráð
fyrir. Ekki þótti fjölmiðlamönnum
ástæða til að eyða púðri í þessa
frétt, enda hafa þeir líklega ekki
skilið hana. Ekki skildi ég hana.
Í 22. gr. laga nr. 115/2011 um
Stjórnarráð Íslands, sem sam-
þykkt voru 23. september sl., seg-
ir, að ráðherrum sé heimilt að
ráða tvo aðstoðarmenn hver til
starfa í ráðuneyti sínu en heimilt
er samkvæmt ákvörðun rík-
isstjórnar að ráða þrjá til viðbótar
ef þörf krefur. Ekki þótti fjöl-
miðlamönnum ástæða til að fjalla
um þessa frétt.
Vinnubrögð vinstri stjórna í efnahagsmálum eru löngu al-
þekkt. Fjölgað er stofnunum ríkisins og nefndum, og fjölgað
er starfsmönnum á öllum hugsanlegum sviðum. Beitt er nið-
urskurði í velferðarmálum, þvælst fyrir þeim, sem vilja
byggja upp atvinnulífið, skattar hækkaðir og nýir skattar
fundnir upp. Þetta er gert, þrátt fyrir það, að reynslan sýnir,
að slíkar aðgerðir leiða til frekari samdráttar og enda í víta-
hring. Þá eru dregin fram mál, sem eiga að friða lýðinn og
draga athygli hans frá óhæfum vinnubrögðum stjórnvalda.
Núverandi forsætisráðherra hefur verið mjög framtakssöm í
þeim efnum. Dæmi um slík mál eru lög um breytingu á
Seðlabanka Íslands, lög um Stjórnlagaþing, lög um Stjórn-
arráð Íslands og lög um breytingu á fiskveiðistjórn-
unarkerfinu. Öll eiga lög þessi það sammerkt, að hafa komið
fyrir Alþingi í formi illa unninna og vanhugsaðra frumvarpa
og verið barin þar í gegn af alkunnri þrjósku forsætisráð-
herra, og því endað sem vanskapningar.
Nú er í fjölmiðlum fjallað daglega um niðurskurð rík-
isstjórnarinnar í velferðarmálum. Það kvarta margir, og eiga
um sárt að binda. Grófasta og siðlausasta aðgerð stjórnvalda
er niðurskurður í þjónustu líknardeilda Landspítalans.
Enginn fjölmiðill sér ástæðu til að fjalla um fjáraustur rík-
isstjórnarinnar, sem kemur skýrt í ljós í fjáraukalögum árs-
ins 2011 og sagt er frá að ofan. Enginn fjölmiðill sér ástæðu
til að fjalla um fjölgun aðstoðarmanna ráðherra úr 10 í 23
(eða e.t.v. 33?).
Hvers vegna? Ég spyr.
Eftir Axel Kristjánsson
» Grófasta og
siðlausasta
aðgerð stjórn-
valda er nið-
urskurður í
þjónustu líkn-
ardeilda Land-
spítalans.
Axel Kristjánsson
Höfundur er lögmaður.
Hagræðingarað-
gerðir velferð-
arstjórnarinnar
Það er sérstakt áhyggju-
efni hversu fáir stjórn-
málamenn, jafnt á Alþingi
og í sveitarstjórnum, láta
margvísleg málefni eldri
borgara lítið til sín taka.
Athygli vekur hve lítil
umræða er um kjör og
stöðu eldri borgara á Al-
þingi og í sveitarstjórnum.
Þar virðast önnur mál hafa
forgang. Staðreyndin er sú
að fáir fulltrúar á Alþingi
og í sveitarstjórnum vekja athygli á eða
fjalla um stöðu þessa hóps, sem sífellt
stækkar í íslensku samfélagi sem hlutfall
af heildaríbúafjölda. (sjá töflu)
Í umræðu um nútímaöldrunarþjónustu
hér á landi og í nágrannalöndum hefur ver-
ið rætt um breytingar hjá eldri kynslóðum.
Hlutfall aldraðra hækkar og einnig fjölgar
hraustu gömlu fólki, sem gerir mismun-
andi kröfur um þjónustu og aukin áhrif í
þjóðfélaginu. Mikilvægt er að hafa þetta í
huga þegar fjallað er um stöðu og hlutverk
eldri borgara í samfélaginu. Eins og fram
kemur í mannfjöldaspá og skiptingu ald-
ursflokka er spáð mikilli fjölgun eldra fólks
á næstu tveimur áratugum og því brýnt að
stjórnvöld taki tillit til hagsmuna þeirra
með skýrri stefnumörkun.
Eldri borgarar eru ekki einsleitur hóp-
ur. Margir þeirra eiga það sameiginlegt að
vera hættir í fastbundnu starfi, en þó ekki
allir. Flestir þeirra búa við tiltölulega góða
heilsu en aðrir eiga við veikindi að stríða.
Er rétt að flytja öll verkefni eldri borg-
ara frá ríki til sveitarfélaga? Þessi stefnu-
mörkun hefur ekki verið kynnt eða rædd
hjá samtökum eldri borgara nema að litlu
leyti. Það liggur ekki fyrir hvaða verkefni
eigi að flytja nákvæmlega og hvers vegna.
Áður en frekari ákvarðanir verða teknar í
þessu máli verður að ræða það ítarlega,
ekki síst á vettvangi sveitarstjórna og sam-
taka eldri borgara.
Ákveðinn hluti eldri borgara býr við erfið
kjör. Þeir hafa lengi verið „þrýstihópur“,
sem stjórnmálamenn hlusta stundum á en
aðhafast lítið. Samskipti samtaka eldri
borgara og ríkisvaldsins eru ekki viðun-
andi. Ríkisvaldið hefur ekki sett hagsmuna-
mál eldri borgara í forgang. Miklu fremur
velt sanngjörnum kröfum þeirra á undan
sér án svara eða aðgerða. Staðreyndin er sú
að kjör eldri borgara versna stöðugt og
meira en annarra þjóðfélagshópa.
Í hópi eldri borgara eru margir sem ekki
eiga fjölskyldu til að styðja við sig og einnig
margir sem hafa ekki nægar tekjur til að
sjá sér farborða. Staðreyndin er sú að kjör
ellilífeyrisþega hafa verið skert umfram
aðra þjóðfélagshópa og margir þeirra sem
þurfa nauðsynlega á umönnunar- eða vist-
unarúrræðum að halda fá ekki slík úrræði
og eiga í vaxandi erfiðleikum.
Samtök og félög eldri borgara verða að
leggja enn meiri áherslu á þessi mál og
herða baráttuna fyrir bættum kjörum og
umönnun eldri borgara og þar með tryggja
þeim eins gott ævikvöld og kostur er. Þeir
eiga allan rétt á því að geta notið kjaralegs
öryggis og góðrar umönnunar, ekki síst
þeir sem búa við erfiðar aðstæður, jafnt
fjárhagslegar sem og heilsufarslegar og fé-
lagslegar.
Undanfarið hefur ekki farið mikið fyrir
málefnum eldri borgara í umræðu, ákvörð-
unum og stefnumörkun Alþingis og sveit-
arstjórna. Augljóst er, að það ríkir almennt
áhugaleysi um þetta mikilvæga mál hjá
stjórnvöldum. Þessu verður að breyta
strax.
Þeir búa við mismunandi kjör,
en margir þeirra búa við afar
erfið kjör og þurfa á mikilli fé-
lags- og heilbrigðisþjónustu
að halda.
Kynslóðir sem eru að eld-
ast hafa vanist öðrum lífsstíl
en t.d. elsta kynslóðin sem nú
nýtur öldrunarþjónustu. Þær
gera aðrar kröfur, t.d hvað
varðar húsnæði og nánasta
umhverfi, aðbúnað á hjúkr-
unarheimilum eða í þjónustu-
og öryggisíbúðum. Margir
þeirra sem í dag teljast til
yngri eldri borgara stunda
tómstundir og félagsmál í frítímum og
þátttaka þeirra í atvinnulífi og stjórn-
málum hefur aukist.
Skýra stefnumörkun vantar
Hvert er hlutverk sveitarfélaga í mál-
efnum aldraðra í dag? Hvaða verkefnum
sinna þau? Þau annast m.a. rekstur þjón-
ustuíbúða og önnur búsetuúrræði, fé-
lagsmiðstöðva, samþættingu heimaþjón-
ustu og heimahjúkrunar, félagsþjónustu,
aksturþjónustu, dagvistun, veita afslætti af
fasteignasköttum o.fl. Ýmis samtök sinna
auk þess m.a. byggingu og rekstri þjón-
ustu- og öryggisíbúða, dagvistun, fé-
lagsstarfi o.fl.
Hvað er í verkahring ríkisins í dag? Að-
allega kjara- og lífeyrismál, rekstur
sjúkrahúsa og heilsugæslu. Einnig fjár-
mögnun til reksturs vist- og hjúkr-
unarheimila og dagdeilda sem eru aðallega
rekin af félögum, sjálfseignarstofnunum
og sveitarfélögum.
Eftir Vilhjálm Þ.
Vilhjálmsson » Samskipti samtakaeldri borgara og rík-
isvaldsins eru ekki við-
unandi. Ríkisvaldið hefur
ekki sett hagsmunamál
eldri borgara í forgang.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
hjúkrunarheimilanna Eirar og Skjóls.
Áhugaleysi stjórnvalda - stað-
reynd sem breyta þarf strax
Mannfjöldi á Íslandi skv. miðspá Hagstofu árin 2011‐2060
skipting eftir aldri
Aldur 2011 2020 2030 2040 2050 2060
Yngri en 67 284.569 296.137 307.307 319.849 331.277 341.632
67 ára og eldri 33.883 45.230 63.617 76.944 85.959 91.620
Samtals 318.452 341.367 370.924 396.793 417.236 433.252
Heimild Hagstofa Íslands
Hlutfallsleg skipting yngri en 67 ára og 67 ára og eldri
skv. miðspá Hagstofu árin 2011‐2060
Aldur 2011 2020 2030 2040 2050 2060
Yngri en 67 89,4% 86,8% 82,8% 80,6% 79,4% 78,9%
67 ára og eldri 10,6% 13,2% 17,2% 19,4% 20,6% 21,1%
Heimild Hagstofa Íslands