Austurland - 23.12.1968, Síða 13

JÓLIN 1968
AUSTURLAND
13
Málfundccfélagið Ausiri

Framh. af 9. síðu.
f’.mdar skipaði formaður ritnefnd
fyrir næsta blað. En auk þess
s'dpaði félagið yfiriitnefnd, er
bera skyldi ábyrgð á því, að ekk-
ert hneykslanlegt birtist í blað-
inu. Hér var sem sé um ritskoð-
rni að ræða. A. m. k. einu sinni
stöðvaði ritskoðunin blaðið, vegna
lcerskni í garð sumra manna,
eins og Tómas orðaði það, en
hann var höfuðpaurinn í ritnefnd
þess blaðs.
Á ýmsu valt um útgáfu Austra.
Þó telst mér svo til, að út. hafi
komið 23 tölublöð og þau lesin í
heyranda hljóði á fundum félags-
ins.
Nú er Andvari sennilega týnd-
ur og tröllum gefinn. En ef ein-
hver skyldi vita til þess að hann
væri enn til, ætti hann að láta
vita af því, svo unnt sé að bjarga
honum frá glötun. Sama er að
segja um sveitarblað, sem gefið
var út á undan Andvara, blað,
sem ungmennafélag gaf út upp
úr 1910, og blað, sem stúkan
Nýja öldin gaf út fram á fjórða
áratug aldarinnar. Öll voru blöð
þessi l,esin upp á fundum, eða
látin ganga manna á meðal. Er
ekikert líklegra, en að í blöðum
þessum leynist sögulegar heim-
ildir, sem ekki er annars staðar
að hafa og betra er að eiga en
ekki. Að minnsta kosti eru iþessi
blöð í sjálfu sér ekki ómerk heim-
i!d um viðleitni manna til að
draga úr fábreytni hversdagslífs-
ins og hasla sér nýjan völl í
meii’a eða minna ómeðvitaðri
menningarviðleitni.
Og nú skulum við snúa okkur
að því, að rekja að nokkru af-
skipti Austra af menningar- og
framfaramálum þorpsins.
Sjúkrasamlag stofnað
Á fundi í félaginu 11. jan. 1919
var rætt um það, hvort Austri
skyldi beita sér fyrir stofnun
sjúkrasamlags í þorpinu. Fiuun-
mælandi var Jón Rafnsson, eldri.
Flutti hann svohljóðandi tillögu,
sem samþykkt var með öllum
greiddum atkvæðum:
„Fundurinn ályktar, að stofn-
un sjúkrasamlags fyrir Nesþorp
sé nauðsynleg og ký.s 5 manna
nefnd til að sömja lög og reglur
fyrir samlagið og leggja það fyr-
ir félagsfund svo fljótt, sem hún
sér sér fært“.
I nefndina voru kosnir: Páll
Gutt.ormsson, sem síðar tók sér
ættarnafnið Þormar, Jón Rafns-
son, Valdimar Valvesson, sem síð-
ar tók sér ættamafnið Snævarr,
Ingvar Pálmason og Sigdór Vil-
hjálmsso.n, sem síðar tók sér
ættarnafnið Brekkan.
Á næsta fundi, 25. jan., skilaði
nefndin svöhljóðandi áliti:
„1. Vér leggjum til, að gerð verði
tiliraun til að stofna sjúkra-
sarnlag fyrir Neshrepp svo
fljótt, sem ástæður leyfa.
2. Að í næsta mánuði boði fé-
lagið til almenns umræðu-
fundar um málið til þess að
komast eftir fylgi við það og
gangast fyrir stofnun satn-
lagsins, ef næg þátttaka
fæst“.
Valdimar Valvesson Snævairr.
Tillagan var samþykkt og
nefndinni falið að gangast fyrir
fundinum.
Á fundi 22. febrúar var svo frá
því skýrt, að almennur fundur
hefði verið haldinn 14. s. m. og
þar samþykkt að stofna sjúkra-
samlag „og væri þar með málið
afgreitt til fulls frá félagi voru".
Svo reyndist þó ekki, að afskipt-
um félagsins af sjúkrasamlaginu
væri lokið, því enn átti það eftir
að fjalla nokkrum sinnum um
málið.
Sjúkrasamlagið mun frá upp-
hafi hafa átt erfitt uppdráttar og
á Austrafundi 15. des. 1923 vakti
Jónas Guðmundsson máls á því,
hvort ekki mundi unnt að bjarga
Sjúkrasamlagi Neshrepps frá því
að leysast upp. Fékk það góðar
undirtektir og var 3ja manna
nefnd falið málið til meðferðar.
Nefndin skilaði áliti 2. febrú-
ar. Ek(ki lagði hún fram neinar
tillögur við viðreisnar samlaginu
— hefur kannski ekki talið því
við bjargandi. En svohljóðandi
tillögu, sem samþykkt var með
einu mótatkvæði, lagði nefndin
fram:
„Fundurinn skorar á háttvirta
alþingismenn Suður-Múlasýslu, að
beita sér fyrir því, að Alþingi
semji þegar á þessu ári heimUd-
arlög handa sveitarfélögum til að
lcoma á hjá sér skyldusjúkra-
tryggingum fyrir alla“.
Sjúkrasamlagsnefndinni var
falið að semja greinargerð með
áskoruninni.
Þarna var Austri alllangt á
undan samtíð sinni. Ekki veit ég
hvort þingmennirnir tóku málið
upp, en ekki náði hugmyndin
fram að ganga fyrr en rúmum
áratug síðar.
Á fundi 6. marz 1926 skoraði
Austri á verklýðsfélagið að taka
sjúkrasamlagsmálið upp á arma
sína og 'helzt að gera félögum
sínum -að skyldu að vera í sam-
laginu, og á fundi 14. nóv. s. á.
var skýrt frá því, að nefnd, sem
verklýðsfélagið hefði kosið, hefði
enn ekki athugað málið. Kaus
Austri þá enn nefnd til að halda
málinu vakandi og eru það síð-
ustu afskipti félagsins *af málinu,
enda átti það þá skammt. ólifað.
En það er af samlaginu að
segja, að það leystist upp.
Félagsheimili
Á fundi í Austra 25. jan. 1919
kvaddi sér hljóðs Lúðvík Sig-
urðsson og flutti fnamsöguræðu
um fundarhús. Um málið urðu
síðan fjörugar umræður og að
þeim loknum samþykkt með 15:2
atkv. svohljóðandi tillaga frá
Birni Björnssyni:
„Fundurinn ákveður að skora
á öll stairfandi félög hér í þorp-
inu og hreppsnefnd, að koma
saman á fund I vetur til að ræða
um byggingu samkomuhúss hér
í kaupstaðnum“.
Hér er í rauninni komin al-
sköpuð hugmyndin um félags-
heimili, þótt enn væri langt þar
til hún kæmist til framkvæmda.
Lúðvík Sigurðsson,
framsögumaður um félagsheimili.
Tómas segir svo í fundargerð-
inni:
„Voru sumir, sem ekkert
skyldu í hvað hreppsnefndin ætti
að gera á þennan fund, því ekki
hafði verið gert ráð fyrir því í
umræðunum, að hreppurinn legði
fé til hússins". En þetta fór á
annan veg, þegar loks kom til
fr-amkvæmda aldar.þriðjungi síð-
ar.
Á fundi 22. febrúar var svo
skýrt frá því, að félögum í þorp-
inu hefði verið sent bréf varðandi
fundarhúsið í samræmi við álykt-
un næsta fundar á undan.
Daginn eftir, 23. febr., var svo
haldinn aukafundur í Austra. —
Voru þar mættar stjómir kven-
félagsins, Lifrarbræðslufélagsins
og Fiskifélagsins svo og hrepps-
nefndin til þess að ræða um sam-
komuhússmálið.
Lúðvík Sigurðsson tók fyrstur
til máis. Benti hann á, að þar
sem þorpið væri á framfaraleið,
þyrftu þorpsbúar að taka hönd-
um saman til að láta eitthvað
eftir sig liggja. Minnti hann á,
að ýmis kauptún væru nú komin
fram úr Nesþorpi í byggingu
samkomuhúsa.
Um málið urðu miklar umræð-
ur, en að lokum var samþykkt að
setja á stofn 7 manna nefnd skip-
aða af félögunum, til þess að
annast allar framkvæmdir í sam-
komuhússmálinu. Ekki var
hreppsnefnd ætluð nein aðild að
nefndinni.
Er nú hljótt um málið um
skeið og mun lítið hafa orðið úr
störfum 7-manna nefndarinnar.
En á Aust.rafundi 17. des. 1921
er málið enn á dagskrá og þá
samþýkkt að skipa 3ja manna
nefnd til þess að rannsaka með
hverju móti heppilegast verður
að byggja samkomuhús fyrir
hreppinn og gera áætlun um til-
högun byggingarinnar og kostn-
að.
Komst nú nokkur skriður á
málið og á fundi 16. des. 1922
gerði nefndin grein fyrir störf-
um sínum og lagði fram teikn-
ingu, sem hún hafði látið gera af
samkomu- og skólahúsi. Þá gerði
nefndin grein fyrir fundi, sem
hún hafði haldið með stjómum
Lifrarbræðslufélags Norðfirðinga,
Kvenfélagsins Nönnu, stúkunnar
Nýja öldin og Verklýðsfélags
Norðfjarðar, svo og hreppsnefnd
og skólanefnd Neshrepps. Fund-
argerð þess fundar er á lausu
blaði í gjörðabók Austra. Lagði
nefndin á þeim fundi fram upp-
drátt sinn, en hann gerði ráð
fyrir að byggð yrði við skólahús
hreppsins, núverandi sjómanna-
stofu, tvílyft viðbygging og jafn-
framt skyldi byggð hæð ofan á
húsið. Stjórnirnar féllust á upp-
dráttinn og samþykktu áskorun
til hreppsnefndar að vinna eftir
megni að byggingu samkomu- og
skólahúss eftir uppdrættinum,
þegar á næsta ári.
Taldi nefnd Austra, en fyrir
henni var Ólafur Gíslason, verzl-
unarstjóri, sig nú hafa lokið
störfum og málið í höndum
hrepps.nsfndar. Þó var nefndinni
faiið að afgreiða málið til hrepps-
nefndar.
Hreppsnefndin hélt svo fund
um málið 8. jan. 1923 eftir beiðni
samkomuhússnefndar Austra,
sem mætt var á fundinum. Þar
var einnig skólanefndin mætt.
Ólafur Gíslason hafði orð fyr-
ir nefndinni og lagði fram teikn-
inguna, sem nú má sjá að gert,
hefur Sigurður Hannesson, og
hafði hún kostað 100 krónur..