Líf og list - 01.04.1950, Qupperneq 2

Lausaskyttur í íslenzkum íræöum.
BARÐI GUÐMUNDSSON þjóð-
skjalavörður hefur á undanförnum ár-
um unnið að merkilegum rannsóknum
á Njáls sögu út frá nýstárlegu sjónar-
miði. Nokkrar glefsur úr þessum rann-
sóknum hefur hann þegar birt sem
smserri ritgerðir um einstök atriði, en
heildarniðurstöður vantar enn, og trú-
legt, að undirbúningi sé ekki enn lok-
ið. Mörgum mun þó finnast sem fræði-
maður þessi hafi þegar kveikt þann
vita, sem bregður fögru ljósi yfir hið
forna listaverk og opnar leið um mörg
sund, sem engum hefur áður komið
til hugar að sigla. Barði hefur farið
lífgandi höndum um rannsóknarefni
sitt. Hjá honum fer saman fræði-
mennska og innsýn. Þeim mun ergi-
legra er, að hann skuli varla hafa frið
á sér fyrir ábyrgðarlitlum lausaskytt-
um, sem gera nú að honum hverja
hríðina á fætur annarri. Að vísu virð-
ist Barði ekki enn hafa talið ómaksins
vert að dusta af sér mýið, en ekki ætti
það að aftra öðrum frá að lýsa van-
þóknun sinni á iðju hinna vígfúsu
sjálfboðaliða.
Fyrirlitningin fyrir sannleikanum.
ALLT, SEM lausaskyttumar hafa
um málið skrifað, ber vitni um mikla
lesningu í Njálu og öðrum fomsögum,
en að sama skapi bamalegan skilning
og fyrirlitningu fyrir vísindalegum
rannsóknum. Benedikt frá Hofteigi vill
sanna, að Þorvarður Þórarinsson hafi
ekki skrifað Njálu, af þvi að rangt sé
farið með áttamiðanir á Austurlandi.
Hann virðist ekki vita, að hvar sem
komið er hér á landi, eru áttamiðan-
ir manna mjög ónákvæmar og jafnvel
þveröfugar og það i heimahögum við-
komanda. Segja ekki Grindvíkingar og
Selvogsmenn „suður í Reykjavík" og
Siglfirðingar og Húsvíkingar „norður á
Akureyri"? Fornmenn höfðu ekki komp-
ás, og alþýða manna miðar ekki áttir
eftir kompás enn í dag. Benedikt segir
ennfremur, að Jón Loftsson hafi skrifað
Njáls sögu. Hér sýnir hann fyrirlitn-
ingu sína fyrir vísindalegri „fræði“, svo
að notað sé aðalvígorð hans sjálfs. Það
er fullsannað og ágreiningslaust meðal
fræðimanna, að Njála var skrifuð á ár-
unum eftir 1280. Þetta er svo vel
rökstutt, að því er ekki unnt að
hnekkja, þarna á Njálaheima í íslenzkri
bókmenntasögu og hvergi annars stað-
ar. Þessu er ekki hægt að breyta með
einu yfirlætislegu pennastriki. Sá, sem
gera vill tillögu um höfund Njálu,
verður að nefna einhvern þann mann,
sem var á lífi eftir 1280. Jón Loftsson dó
árið 1197. Ekki munar nú meira hjá
Benedikt.
Helgi á Hrafnkelsstöðum segir, að
Snorri Sturluson hafi skrifað Njálu.
Snorri dó árið 1241. Þar {ór það. Helgi
lýsir eftir skoðun prófessoranna Ein-
ars Ól. Sveinssonar og Sigurðar Nor-
dals og segir, að þeim muni allir trúa.
Ekki viljum vér gera þessum fræði-
mönnum upp skoðanir, en víst er þó,
að þeir mundu segja meðal annars:
Njáls saga er rituð á síðasta fjórðungi
13. aldar. Af þeirri ástæðu einni (auk
margra annarra) er af og frá, að Jón
Loftsson eða Snorri Sturluson hafi
skrifað hana, en hugsanlegt, að Þor-
varður Þórarinsson hafi gert það, því
að hann dó ekki fyrr en 1296.
Hrúturinn Örgumleiði.
EKKI ER ÞAÐ ætlun vor að munn-
höggvast meira við þá Benedikt og
Helga, enda mun liklega sannast hér
það spakmæli, sem Bjöm Jóhannesson
sagði við Guðmund Marteinsson, að
það er erfitt að diskútera við brjóst-
vitið. Ást þessara manna á Njáls sögu
er virðingarverð, en hún er blind, augu
þeirra em haldin. Það sannast erm hið
fornkveðna, að eigi veit hvar ó-
skytja ör geigar, er sókn þessara blind-
ingja beinist að þeim manni, sem
skyggnustum augum hefur rannsakað
hina fomfrægu sögu.
Benedikt og Helgi eiga fleiri sameig-
inleg áhugamál. Báðir em landsþekkt-
ir sauðfjárræktarmenn, og heiður sé
þeim fyrir það. Helgi á enn kostafé
sitt, en Benedikt aðeins eina kind,
hrútinn Örgumleiða (sbr. þegar Hafn-
firðingar héldu, að Abba-labba-lá væri
meri). Hvemig væri að hann gæfi sér
frí frá Njálurannsóknum og færi með
þetta metfé sitt austur í hreppa? Ekki
mundi þá skorta umræðuefni, Helga
og hann, og nærri má geta hvort ekki
yrði litið upp í fjárhúsunum á Hrafn-
kelsstöðum, þegar hrúturinn Örgum-
leiði marsjeraði inn í króna.
Þjóðleikhúsið.
ÚTVARPSSTJÓRI gegnir ábyrgðar-
mestu stöðunni í andlegu menningar-
lífi vom. Næstur honum gengur þjóð-
leikhússtjóri. Gott leikhús er sú upp-
spretta lifandi vatns, að hver sem af
drekkur, hann mun aftur þyrsta. Vér
erum bókmenntaþjóð, íslendingar. Bók-
menntir og leikhús er ekki eitt og hið
sama (og þetta ber vel að athuga), en
þó hvort öðm skylt, enda er leiklistar-
ahugi mikill hér á landi. Leiklistin er
þó að vonum á fremur frumstæðu stigi.
En áhuginn er mikill, og margir ís-
lendingar hafa sýnt ekki litla leikhæfi-
leika. Hér er því hráefnið fyrir hendi,
bókmenntaáhugi, leiklistaráhugi, hæfi-
leikar, og úr þessu á Þjóðleikhúsið að
vinna íslenzka leikhst. Áhrif þess eiga
að ná til allra leikflokka, hvar sem er
á landinu.
fslehzkt og erlent.
EINN VANDINN, sem leikhússins
bíður, er að finna hæfilegt hlutfall milli
íslenzks óg erlends efnis. Eflaust skipt-
ast ekki skoðanir um, að það eigi sí-
fellt að hafa á takteinum klassisk
snilldarverk, en jafnframt verður það
með vakandi huga að finna og kynna
hér allar merkar leikhúsnýjungar. Fá-
um við ekki fljótlega að sjá Sartre á
sviði Þjóðleikhússins? T. d. snilldar-
Framhald á bls. 23.
2
LÍF og LIST