Líf og list - 01.04.1950, Side 8

IVAN BUNIN:
KÁKASUS
Þegar ég kom til Moskvu, fór ég
huldu höfði og kom mér fyrir á ókunnu
gistihúsi í nánd við Arbat-hverfi, og
þar dvaldist ég óþreyjufullur, einn
míns liðs — á milli þess, sem fundum
okkar bar saman. Hún kom til mín að-
eins þrisvar sinnum alla þá daga, er
ég bjó þarna, og í hvert skipti, sem
hún kom, bar hún ótt á og sagði: „Ég
verð aðeins örstutt . . .“
Hún var föl með fagran fölva ást-
fanginnar komu; orðin komu í gusum,
þegar hún talaði, og það hreif mig og
heillaði ofsalega, hvernig hún varpaði
frá sér sólhlífinni og lyfti blæjunni eld-
snöggt frá til þess að faðma mig.
„Mér virðist, að hann gruni eitthvað
eða hafi jafnvel orðið einhvers vísari
— ef til vill hefir hann fundið lykil að
skrifborðinu mínu og lesið eitthvert
bréfanna þinna. Hann er í eðli sínu svo
grimmur og drambsamur, að honum er
trúandi til alls. Hann sagði eitt sinn
opinskátt við mig: „Það getur ekkert
aftrað mér frá því að verja sæmd mína,
sæmd eiginmanns og liðsforingja." Nú
fylgist hann bókstaflega með hverju
fótmáli mínu, og ef þessi ráðagerð okk-
ar á að heppnast, verð ég að vera ógn-
srlega varkár. Hann hefir nú loksins
fallizt á að leyfa mér að fara, vegna
þess að ég taldi honum trú um, að ég
dæi, ef ég fengi ekki að sjá suðurlendið
og hafið — en í guðanna bænum vertu
þolinmóður!“
Ráðagerð okkar var djarfleg; við ætl-
uðum að ferðast í sömu lestinni til
Kákasus-strandar og dveljast eitthvað
um þrjár eða fjórar vikur úti í guðs
grænni náttúrunni. Ég þekkti strönd-
ina. Þegar ég var ungur maður og ein-
mana, hafði ég dvalið um nokkurt skeið
í grennd við Sochi — og síðan minntist
ég alltaf haustkvöldanna þar í svörtum
kyprusviðar-skóginum nálægt köldum
og gráum úthafsbárunum . . . Fram á
síðustu stundu trúðum við ekki, að
ráðagerð okkar yrði að veruleika —
okkur virtist það of mikil hamingja . . .
Kuldi og regn ríkti í Moskvu, eins og
sumarið væri þegar liðið hjá og kæmi
ekki aftur, allt var aurugt, himinninn
þungbúinn, krákurnar krunkuðu, á
svörtum og blautum strætunum glöns-
uð opnar regnhlífar vegfarendanna og
hettur vagnanna, sem skókust til, um
leið og þeir mjökuðust áfram. Ég var
lamaður innanbrjósts af hrollkenndri
óþreyju. Og það var dimmt og óhugn-
anlegt kvöldið, sem ég fór til stöðvar-
innar. Ég æddi um stöðvarsalina að
brautarpallinum, ýtti hattinum mínum
niður fyrir augu og gróf höfuðið ofan í
kápukragann. Regnið buldi á þakinu á
litla klefanum mínum á fyrsta farrými,
sem ég hafði látið taka frá fyrir mig
með fyrirvara. Ég flýtti mér að draga
niður gluggatjaldið og harðlæsti dyr-
unum óðar og burðarkarlinn hafði þeg-
ið af mér þóknun sína, þurrkað á sér
blautar hendurnar á hvítri svuntunni
sinni og farið út. Síðan lyfti ég glugga-
tjaldinu ofur varlega frá, og hjartað í
mér stóð kyrrt, er mér var litið á sund-
urleitan mannfjöldann, sem úði og
grúði á járnbrautarpallinum i daufum
ljósbjarmanum. Við höfðum hagað því
svo til, að ég kæmi snemma á járn-
brautarstöðina og hún eins seint og
unnt væri, til þess að tryggja það, að
ég rækist ekki á hana og eiginmann
hennar á brautarpallinum. Það var nú
mál til komið, að þau kæmu. Ég beitti
ýtrustu athugli minni — enn bólaði
ekki á þeim. Bjallan hringdi í annað
sinn — ég kólnaði upp af hræðslu;
henni seinkaði — eða ef til vill hafði
hann neitað að láta hana fara á síðustu
stundu. En allt í einu sá ég hilla undir
hann, háan mann í þröngum yfir-
frakka með liðsforingjahúfu og svíns-
leðurhanzka; hann leiddi hana við
arm sér og strunzaði áfram. Ég
vék mér snöggt frá glugganum og
slengdi mér ofan í hornið. Við hliðina á
mér var annars farrýmis-vagn — ég
gerði mér í hugarlund, hvernig hann
kæmi þar inn með henni, liti í kringum
sig eins og yfirboðari — hafði burðar-
þjónninn komið farangri hennar sóma-
samlega fyrir? — tæki af sér húfuna og
hanzkana, gerði yfir henni krossmark,
kyssti hana . . . bjallan hringdi í þriðja
sinn, skilningarvit mín dofnuðu og lest-
in tók að rykkjast til. Hún byrjaði að
hreyfast, fyrst komu á hana rykkir og
skrykkir, síðan fór hún smám saman á
fulla ferð . . . Með ískaldri hendi rétti
ég vagnstjóranum tíu rúblur, er flutti
farangur hennar og fylgdi henni til
mín . . .
Þegar hún kom inn, gerði hún ekki
svo mikið sem að kyssa mig, heldur
brosti aðeins angurblítt um leið og hún
settist niður og byrjaði að losa litla
hattinn sinn úr hárinu.
„Ég gat ekkert borðað um hádegið,"
sagði hún, „Ég hélt, að ég gæti aldrei
þolað að leika þetta andstyggilega hlut-
verk til enda. Og ég er hræðilega þyrst.
Gefðu mér sódavatn," sagði hún og
kallaði mig í fyrsta sinni með nafni.
>,Ég er sannfærð um, að hann kemur
strax á eftir mér. Ég vísaði honum á
tvo staði, Gelendjik og Gagry. Jæja,
hann verður kominn til Gelendjik eftir
þrjá eða fjóra daga . . . Guð hjálpi
honum — betra fyrir hann að deyja en
að líða þessar þjáningar . . .“
Þegar ég fór út úr klefanum næsta
morgun, skein sólin inn á lestargöngin,
loftið var þungt af sápu- og köinarvatni
og lykt, er einkennir mannmarga járn-
brautarlest að morgni dags. Gluggarnir
voru svartir af ryki og sóti, og þegar
litið var út um þá, sáust viðáttumiklar
og jafnar saltsléttumar, rykugir og
breiðir vegirnir, trévagnar dregnir
áfram af uxum, fram hjá þutu stöðvar-
kofarnir umhverfis þá voru litlir garð-
ar með ljósgulum doppum af sóleyjum
og fagurrauðum hávöxnum runnum .. .
lengra í burtu hurfu óendanlegar berar
slétturnar með grafhaugum sínum og
dysjum, sólin, þurr og óþolandi, him-
inninn, sem var eins og dökkt ský, og
loks sást hilla draugalega undir fyrstu
fjöllin úti við sjóndeildarhringinn.
Hún skrifaði honum póstkort frá
Gelendjik, og sagði, að hún vissi enn
ekki, hvar hún ætlaði að dveljast.
Síðan héldum við í suðurátt meðfram
ströndinni.
Við fundum ósnortinn stað nálægt
hlynskógi, þar uxu feiknin öll af
burknum, rauðviði, magnolíum, granat-
viði, inn á milii gnæfðu kyprus-tré og
pálmatré, sem líktust blævængjum.
Ég vaknaði snemma, og meðan hún
var enn sofandi og áður en við drukk-
um saman te kl. 7, gekk ég um skógi-
vaxið hálendið. Sólin skein glatt, það
var þegar orðið heitt og notalegt. Björt
og ilmandi þokuslæðan dreifði sér og
leystist upp, þar sem skein í bláan him-
8
LÍF og LIST