Líf og list - 01.04.1950, Qupperneq 10

Konungur og
drottning exist-
ensíalismans, Sartre
og Simone de
Beauvoir, ráðgast
yfir- tebollanum í
Pont-Royal-barn-
um.
ensíalisti lítur svo á, að maðurinn
sé vera, sem óútreiknanlegar tálm-
anir séu lagðar í veg fyrir af fjár-
málalegu umhverfi. Gáfnaljósin á^
Vinstri Bakkanum í París þóttust,
í óvissu sinni um örlög Evrópu eft-
ir stríðið, liafa fundið í þessari
nýju heimspeki einhver svör við
vandamálunum.
Fáir Frakkar vita livað existensí-
alisminn þýðir, og samt hafa for-
vígismenn hans dregið að sér at-
hygli gífurlegs fjölda fólks. Blöð og
tímarit hafa varið miklu rúmi und-
ir fréttir, skýringar, árásir og, ein-
staka sinnum, varnir um existens-
íalismann. Svo miklu bleki hefur
ekki verið eytt á svipað efni, síðan
súrrealisminn og Dadaisminn
spruttu upp á árunum. í lista-
mannakaffihúsinu á Vinstri Bakk-
anum, t. d. Flore, Deux Magots og
Rliumerie Martiquinaise og krán-
um Cher Ami, Pont-Royal og
Montana, og í Sorbonneháskólan-
um hafa stórir hópar fagurkera og
heimspekisinnaðs ungs fólks játazt
existensíalismanum.
Þegar fyrirlestrar og kappræður
hafa verið haldnar fyrir almenning
í París um þessa nýju speki, hefur
það talizt til meiri háttar viðburða
og orðið að forsíðufrétt daginn eft-
ir. Á Hægri Bakkanum flytja fræg-
ir menn, sendiherrar og ráðherrar
erindi um brýnustu pólitísku
vandamálin fyrir hálfu húsi. En
kappræður um existensialism-
ann á Vinstri Bakkanum hafa
dregið að sér slíkan rnýgrút af
fólki, að dagblöðin töldu nauðsyn-
legt, að lögregla, slökkvilið og
Rauði Krossinn væru til taks á
þeim mannfundum.
Forsprakki þessarar heimspeki-
hreyfingar er lágvaxinn, ófríður og
kringlueygður maður, Jean-Paul
Sartre að nafni, 44 ára gamall.
Sartre var prófessor í heimspeki í
13 ár. Hann skiifar heimspekirit,
skáldsögur, leikrit og ritgerðir. í
stríðsbyrjun var hann óbreyttur
liermaður í franska hernum, en
var tekinn fastur 1940,og Þjóðverj-
ar héldu honum sem stríðsfanga í
níu mánuði. Þegar honum var
sleppt, stofnaði hann lífi sínu í
hættu með því að gerast liðsmaður
Front Nationale, andstöðuhreyf-
ingarinnar frönsku, sem kommún-
istar stýrðu.
Rithöfundartekjur hans jukust
svo á hernámsárunum, að hann
hætti allri háskólakennslu til þess
að gefa sig algerlcga að ritstörfum.
En samt heldur hann áfram að
búa eins og snauður stúdent í öm-
urlegu herbergi í hinu óupphitaða
og óþrifalega Hotel de la Louisiane
við Rue de Seine.
Sartre fer snemma á fætur og
drekkur morgunkaffið sitt í Café
de Flore við St. Germain-des-Prés.
Og þar hafði hann fyrst bækistöðv-
ar sínar, skrifstofu, nróttökuher-
bergi, og það var hans annað heim-
ili. Þar eyddi hann öllum degin-
urn, skrifaði langhund, hélt ráð-
stefnur, tók á móti gestuni og
blaðamönnum. En frægðin er dýr.
Sartre fór til Bandaríkjanna til að
halda íyrirlestra við háskólana
Yale, Harvard og Princeton. Þeg-
ar hann kom til baka, var forvitið
fólk farið að flykkjast hvaðanæva
að, utan af landi og úr ríkrahverf-
unum í París, til þess að sjá exist-
ensíalistana að starfi, kíkja á Mon-
sieur Sartre, kornast í annarlegt
andrúmsloft og nudda sér utan í
fölar, mjóaxlaðar vitsmunaverur.
Café de Flore var orðið troðfullt af
lærisveinum og glápandi aðskota-
gemlingum. Meistarinn sjálfur
komst ekki fyrir. Þess vegna flutt-
ist Sartre út þaðan og inn í flos-
klædda barinn Pont-Royal í
grenndinni.
Starfsorka Sartres virðist vera ó-
tæmandi, og vinir hans standa
agndofa yfir hinum yfirnáttúru-
legu afköstum hans. Hann vinnur
kappsamlega og lengi og sýnist
geta einbeitt athyglinni að sundur-
leitustu verkefnum í senn. Hann
vinnur jöfnum höndum að skáld-
sögu, heimspekiverki og urmul
greina. En klukkan hálf sjö síðdeg-
is er vinnudagur hans á enda. Þá
umkringir söfnuðurinn hann í
Pont-Royal barnum, og kvöldið
hefst í reykkófi með drykkju,
skrafi og skemmtun. Um áttaleytið
flyzt samkvæmið út á svartamark-
aðsveitingahús, þar sem existensíal-
istarnir styrkja bölsýnina með
óhóflegum máltíðum og ríflegri
vínuppskeru. Þegar líða tekur á
kvöldið, skera hinar glaðværustu
sálir sig út úr söfnuðinum og halda
út á heldur ófínan skemmtistað
scm heitir Le Bal Negre, þar sem
glaðværð spámannsins Sartre fær
útrás í lendadiggandi dansi, rúmb-
10
LÍF og LIST