Svart á hvítu - 01.10.1977, Qupperneq 6

í Evrópu og Ameríku eru aðstæður þeirra sem
stunda myndlist nokkuð aörar en hér. Stórir auð-
hringir ráða markaðnum og móta hann. Myndverk
eru höndluð eins og hver önnur verslunarvara.
Myndlistamenn eru uppgötvaðir, komið á framfæri í
gegnum flókið net auglýsinga og vel er séð fyrir
þörfum neytenda, ódýrar eftirprentanir, misdýrar
bækur og sérhæfö tímarit viðhalda áhuga þeirra
fyrir utan sýningartíma galleríanna.*
Gegn þessum milliliðum hafa margir listamenn
reynt að berjast. Bæði með því að stofna eigin út-
gáfufyrirtæki og gallerí og vinna verk sem illmögu-
legt er aö selja. Það gefur auga leið aö markmið
harðsvíraðra bissnissmanna er ekki framför í listum
heldur gróðamöguleikar. Athyglisverðast við þessi
mál erlendis er líklega afstaða ríkisvaldsins í
nokkrum Evrópulöndum, aðallega Hollandi, öörum
norðurlöndum, Bretlandi og Frakklandi. í þessum
löndum hafa framlög til myndlistar ekki aóeins
verið notuð til að vernda sögulegar minjar úr lista
sögunni, heldur einnig til stuðnings framsækinni
list. Stuðningurinn hefur að nokkru leyti orðið
mótvægi við einveldi gróðasjónarmiösins.
Fá dæmi eru um það hér á landi að listamenn hafi
lent harkalega í klóm braskara, því aðeins er kom-
inn vísir að listhöndlurum (Loftið, Klausturhólar).
Listamennirnir áttu sjálfir stóran hlut í Listamanna-
skálanum og sýningarsalirnir eru oftast í eigu
opinberra aðila. Reyndar hafa þeir átt í deilum við
yfirvöld sbr. Kjarvalsstaðadeiluna, en þeir ,unnu‘
og fengu aö halda viðteknum standard ,góðrar‘
listar.
Eins og áður var minnst á hefur komið upp
myndlistarhefð hér, hefð málaranna. Ef grannt er
skoðað er þessi hefð að miklu leyti tilbúin af
þröngum hóp myndlistarmanna (oftast í góðri
meiningu, eða ómeðvitað) og þeim sem ráða yfir
sýningarsölunum, tilraun til að gera verk þeirra
sem stunduðu myndíð fyrr á öldinni að hluta æðri
menningar, upphefja hana úr viðjum hversdags-
leikans og um leið greina hana frá daglegu lífi
fjöldans.
* Við viljum taka fram að við erum ekki á móti tækninni sem
gerir mögulegt að myndlist verði aðgengileg fyrir sem flesta, í
henni felast mikilsverðir möguleikar. Gallinn er aðeins sá að
miklum tíma og mikilli orku er eytt i að framleiða andlausa lág-
kúru.
Ef við lítum á Listasafn íslands sjáum við hvernig
slík upphafning hefur átt sér stað. Þar er nánast
eingöngu að finna verk eftir þá sem hafa verið
viðurkenndir og fara eftir hefðbundnum leiðum.
Það á ekki verk eftir Diter Rot, sem þó hefur haft
mikilsverð áhrif á íslenska myndlist, né heldur ný-
leg verk eftir þá bræður Sigurð og Kristján Guð-
mundssyni sem vakið hafa verðskuldaða athygli
erlendis. Opnunartíminn virðist fremur miðast við
erlenda ferðamenn en vinnandi fólk. Lítið fer fyrir
útgáfustarfsemi og vart er hægt að tala um bóka-
safn eða aðra upplýsingaþjónustu, eða afdreþ þar
sem gestir geta komið saman og rætt.
Nýlega kom hingaö til lands fulltrúi listasafnsins í
Málmey og ætlaði að kynna sér íslenska nútíma-
myndlist. Fyrst fór hann á Kjarvalsstaði, ekki fór
mikið fyrir henni þar. Því næst leitaði hann á náðir
Listasafns Ríkisins, en sama sagan, ekki var nú-
tímalistina þar að finna. Honum var að lokum bent á
að leita til Siguröar Guðmundssonar sem var
staddur hér og hann tók aö sér að velja verk eftir
yngri listamenn á sýningu í Málmey, þegar hann
kæmi aftur til Hollands.
Hér erum við ekki að sakast við neinn einstakan,
ástæðurnar fyrir sérstöðunni á Islandi eru margar.
Myndlistarmaðurinn sem hinn
frjálsi einstaklingur
Myndlistamenn ,vinna‘ ekki, heldur .skapa'.
ímyndin af listamanninum sem skapandi einstakl-
ing er rótgróin í vestrænni menningu. Verk þeirra
eru ekki afrakstur vinnu heldur innri sköpunar-
krafts sem þarf að fá útrás. Allir sem til þekkja vita
að hér er um falsmynd að ræða, en samt kemur
þetta viðhorf fram hvað eftir annað. Nýjasta dæmið
má finna í nýlegri endurskipulagningu skólakerfis-
ins. Þar er myndlistarnám og reyndar annað list-
nám ekki skilgreint sem verklegt, heldur bóklegt.
Ástæðan er ofur einföld, listamenn vinna verk sín
ekki á tímakaupsgrundvelli, taka ekki þátt í sköpun
þjóðarauðsins. Þeir eru utan við daglegt strit al-
mennings.
En vió eigum líka einstaklinga sem vinna við
handíð og eru ekki háðir óútreiknanlegri sköpun,
Oft ratast kjöttugum ...
4