Svart á hvítu - 01.10.1977, Síða 7

taka þátt í sköpun þjóðarauðsins og falla því ekki inn
í myndina af hinum frjálsa listamanni. Á seinni árum
hafa slíkir menn fengið starfsheitið .hönnuðir'. Þeir
vinna skipulega og taka þátt í þjóðarframleiðslunni.
En hér kynnumst við í raun sömu verkaskiptingu og
hjá þeim sem skapa fyrir sýningar. Þeir starfa á
þröngt afmörkuðu sviði. Hönnuðurinn er sér-
menntaður til að taka þátt í vöruframleiðslunni og
vinnur eftir pöntun. Meginstarfi þeirra hér virðist
vera að sjá um útlit vörunnar og gera hana seljan-
legri (auglýsingastofur). Við heyrum starfsheiti eins
og umbúðahönnuður, útstillingahönnuóur og jafn-
vel er rætt um markaðshönnun. Starfssvió
hönnunarinnar sem á tímum Bauhaus var tengt
fögrum framtíðarhugsjónum, er í dag skipað
ógagnrýnum þjónustugreinum fyrir ríkjandi fram-
leiðslufyrirkomulag. Viö höfnum ekki hönnun al-
fariö. Þaó er stór munur á ábyrgri hönnun og
hönnun eftir pöntun. Það verður að bíða betri tíma
aó skýra þann mun.
Fáir myndlistamenn hér hafa getað starfað
óskiptir að list sinni. Flestir hafa þurft að vinna aðra
vinnu stóran hluta af starfsferli sínum. Selja vinnu-
afl sitt líkt og aðrir sem búa við framleiðslufyrir-
komulag kapítalismans. Háværar raddir heyrast um
að ríkið eigi að veita starfandi listamönnum lífvæn-
leg laun til þess að þeir geti verið óskiptir við
sköpun sína. Slík viðhorf koma helst á yfirborðió við
úthlutun listamannalauna. Bent er á að slíkt tíökist
erlendis. í raun er hér ekki um að ræöa lausn á
neinum vanda. Á meðan flestir starfa myrkranna á
milli til aó hafa í sig og á við andlaust strit, eða sitja
innilokaðir í skriffinnskubáknum eru örfáir sem
sérhæfðir eru í sköpun. Þannig væru slík starfslaun
aðeins enn frekari undirstrikun á þeirri fáránlegu
verkaskiptingu sem núverandi samfélagsform felur
í sér. Fáeinir .frjálsir' hugmyndasmiðir framleiða
óskynsamlegar hugmyndir fyrir stimpilklukkuþræla
sem ætlað er aö fara eftir skynsemi kapítalismans.
Eða eins og þjóóskáldiö sagði: ,,Ég á mig sjálf, en
mammabobba starfrækir mig."
Málverk á hvert heimili
Eitt af því sem fylgir því að gera myndlist aö há-
menningarfyrirbæri er að hún nær aðeins til
þröngs hóps. Fteynt er að fela að við núverandi
aöstæður eru myndverk háð sömu lögmálum og
aðrar markaðsvörur. Á listamarkaðnum eru selj-
endur og neytendur (áhorfendur-kaupendur).
Vissar félagslegar forsendur eru fyrir að maður
sem hefur sérhæft sig til sköpunar myndverka geti
þrifist. Það vill oft gleymast aö þessar forsendur
komu ekki fram hér fyrr en með annarri heims-
styrjöldinni. Stríðsgróðinn og síðar marshallað-
stoðin bjó til millistéttina. Til að einstaklingur kaupi
málverk þarf hann bæði fé til slíks munaðar og
húsnæði til að hafa verkin í. Á þessum tímum komu
stofuveggirnir og peningarnir. Þaó eru því aðeins
rúm 30 ár síðan markaöur fyrir myndverk
myndaðist. Þó það hafi aldrei verið kannað er
nokkuö víst að allt til dagsins í dag hefur þessi
Flöskugrlnd Ouchamps 1914.
markaður verið bundinn við ákveðnar stéttir. Ást á
listum hefur alltaf verið talin sjálfsögð dyggð hjá
hinum ríkustu, en flestir listunnendur koma úr
millistétt, eru hvítflibbar. Vissulega hefur mynd-
listaráhugi aukist, en þeir eru tiltölulega fáir sem
hafa möguleika á að verða Jistunnendur'. Til þess
þarf fólk að vera búsett á höfuðborgarsvæðinu,
hafa tíma og peninga. Þetta .áhugaleysi' hefur
verið túlkað sem þröngur markaður og þeir sem
þegar hafa unniö sig inn á hann reyna að verja
hagsmuni sína á fagfélagsgrundvelli. Óvinirnir erli
fúskarar í .olíunni' og framúrstefnumenn. í raun er
vandinn ekki þröngur markaður heldur hvernig lín-
an hefur verið dregin milli myndlistar og annarra
tjáningaforma. Það er sett nánast jafnaðarmerki
milli málarans, málverksins, sýningarsalarins og
myndlistar. Þannig er undirtónn skiptingarinnar
milli æðri myndlistar og þess sem haldið er utan
við, efnisnotkun og form.
Málverkið æðsta form
myndrænnar tjáningar
Við viljum taka fram að við höfum ekkert á móti
trönumálverkinu sem tjáningarleið. Því síður sýn-
5