Birtingur - 01.06.1962, Blaðsíða 34

naut við það fulltingis leynilögreglunnar, sem
hafði njósnara sína hvarvetna.
Ritskoðunin var endurreist og stofnað feikn-
legt skriffinnskubákn undir nafninu Glavnoé lít-
eratúrnoje úpravléníe (Glavlít) eða Aðalbók-
menntastjórnin. Enginn bókstafur má á þrykk út
ganga án leyfis frá þessari stofnun. Enga bók má
gefa út, nema ritskoðunin hafi samþykkt, og er
númer ritskoðandans (venjulega bókstafur og
fjögurra til fimm stafa tala) prentað aftast í bók-
inni. Ritskoðunin getur breytt og endursamið
sérhvert verk að eigin vild og bannað útgáfu
þess hvenær sem er. Sérhvert eintak dagblaða og
sérhvert hefti tímarita ber að leggja fyrir ritskoð-
unina og bannað er að dreifa þeim, fyrr en rit-
skoðunin hefur gefið leyfi til þess. Hin sovézka
ritskoðun er sýnu strangari en ritskoðun keisar-
ans, sem Lenín kallaði „asíatíska", þar sem hún
er byggð á óskoruðum yfirráðum rikisins (flokks
ins) yfir öllum tækjum til framleiðslu á prentuðu
máli, jafnt vélum sem mannfólki. Svo viðtæk
völd hafði keisarinn ekki.
Sú list, sem sköpuð er í þessum stofnunum sam-
kvæmt vilja og smekk valdhafanna, hefur hlotið
nafnið „sósíalistísk raunsæisstefna". Hún er alráð
i sovézkri list enn þann dag í dag.
2. Boris Piljnjak
Boris Andréévits Píljnjak var fæddur 1894 í Mo-
zæsk. Fyrstu sögu sína birti hann 17 ára. Árið
1922 gaf hann út skáldsöguna „Hið nakta ár“,
sem vann honum frægð. Síðan rak hver sagan
aðra, „Maskínur og úlfar" (1925), „Sagan af ó-
slökktum mána“ (1927) og „Mahoganí" (1929).
Vart mun nokkur rithöfundur þessara ára hafa
tekið Píljnjak fram um sérstæðan og kraftmikinn
stíl og frumlega uppbyggingu verka sinna, né
heldur um fullkomið vald á rússneskri tungu.
Bækur hans vöktu hrifningu meðal lesenda, ekki
sízt hjá yngri kynslóðinni. Meðal hennar greip
svokallaður „píljnjakismi" um sig.
Píljnjak var lífsþyrstur maður og ósvikinn Rússi.
Hann hafði hugrekki til að segja hverjum sem
var meiningu sína og hirti lítt, hverjum líkaði
betur eða verr. Byltingin var þungamiðja verka
hans og: „veröldin Rússland, sem slöngvar öll-
um heiminum mót bræðralagi, dauða, þján-
ingu, ást, plaggötum, mót dásamlegri umsköpun
heimsins í nýjan, sem Vinnan stjórnar, vélarnar
setja lög og þjóðirnar lifa við frið" (Úr skáldsög-
unni „Maskínur og úlfar").
„Mahoganí" fjallaði um strit og stríð fátæks fólks
í rússneskri smáborg. Sú saga varð Píljnjak dýr-
keypt. Blöð og gagnrýnendur rifu hann í sig sem
úlfar. Hið volduga RAPP leyfði þá aðeins fram-
leiðslu iðnaðarskáldsagna og lagði bann á alla
úrelta og gamaldags orðafroðu um líf manna og
örlög þeirra. Slíkt var í eðli sínu andbylting.
Skömmu eftir útkomu „Mahoganí" gáfu rithöf-
undar þeir í fjórða og fimmta gæðaflokki, sem
stjórnuðu RAPP, út skipun um, að hver sá, sem
vildi stuðla að kommúnisma, skyldi spýta á Pilj-
njak, Sérhver, sem halda vildi borgaralegri stöðu
sinni, varð að bölva Píljnjak, ekki sízt þeir, sem
32
BIRTINGUR