Birtingur - 01.06.1962, Page 48

verið ópólitísk sovézk leikrit, sem sýni sovétfólk
sem menningarsnautt.
Tilskipunin skikkar leikhúsmenn og leikskáld að
skapa „björt og listræn verk um líf sovétþjóðfé-
lagsins, um sovétmanninn“ (sst).
Þann 4. september 1946 gaf Zdanoff út tilskipun
í nafni Miðstjórnar Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna um kvikmynd, sem hét „Hið mikla líf“. í
henni var sagt frá eftirstríðsatburðum í kolahér-
aðinu við Don. í tilskipuninni segir m. a., að
þessi mynd, sem sé helguð endurreisninni 1 Don-
basshéraðinu eftir stríðið, sé útúrsnúningur á
séreinkennum lífsins, sé afbökuð mynd af sovét-
ingum, og lýsi myndin siðferði, sem sé framandi
sovézku þjóðfélagi. Til dæmis var það staðreynd
(samkvæmt tilskipuninni!) „að endurreisn at-
vinnulífsins í Sovétríkjunum byggðist á háþró-
aðri tækni og sannri vinnumenningu. Kvik-
myndin lýsti þessu aftur á móti þannig, að end-
urreisnin hefði byggzt á afli handanna einu,
gamaldags tækni og úreltum vinnuaðferðum. Vit-
að er, að við endurreisn atvinnuífsins vann öll
þjóðin með eldmóði, enda var hún undir forystu
hins sovézka ríkis, sem Kommúnistaflokkurinn
stjórnar. Kvikmyndin sýndi aftur á móti sovézkar
ríkisstofnanir sem hemil á frumkvæði þjóðarinn-
ar“ (Kalosín, op. cit. 213).
í sömu tilskipun er kvikmyndastjóranum Púdof-
kín úthúðað með óbótaskömmum fyrir mynd
hans um keisarahershöfðingjann Nahímoff. Svip-
aða útreið fær og Sérgéj Eisenstein fyrir mynd
sína um ívan grimma: „Hinum framfarasinnaða
her ívans grimma var lýst sem samkrulli úrkynj-
unarbesefa, sem minntu á Kú-Klúx-Klan, og ív-
an grimma, hinum viljasterka skapfestumanni,
var lýst sem veiklyndum og viljalausum manni,
sem einhverskonar Hamlet." *)
Myndir Púdofkíns og Eisensteins voru samdar
upp á nýtt í samræmi við hina stórmerku sögu-
skoðun Stalíns og Zdanoffs, og um síðir fengu
þær myndir sýningaleyfi. Svo virðist sem kvik-
myndin „Hið mikla líf“ hafi verið bönnuð.
Tilskipunin um kvikmyndina „Hið mikla líf“
gefur nókkra hugmynd um fyrirbrigðið „sósfal-
istískt raunsæi". Höfundar myndarinnar tóku
sér fyrir hendur að lýsa lffi verkamanna og féllu
þá í þá gryfju að lýsa því eins og það var. En þar
með voru þeir komnir inn á bannsvæði. Vart
mun þurfa mörg orð til að lýsa eyðingunni, sem
varð í Sovétríkjunum, bæði í Donbass og annars
staðar af völdum stríðsins, skorti á tækni og öll-
um lífsins nauðþurftum, sem þá ríkti og löngum
síðan. En frá þessu mátti ekki segja. Það hafði
ekki áróðursgildi. Listaverk mátti aðeins lí'ta á
lífið í gegn um sjóngler stjórnarherra og skrif-
finna. Frá því tilskipun Zdanoffs var birt og
fram yfir dauða Stalíns framleiddu Sovétríkin
aðeins 10—20 kvikmyndir á ári. Reykvfkingar
muna e. t. v. enn „Fall Berlínar", sem sýnd var
hér fyrir 11—12 árum og Hrúsjoff gerði að um-
talsefni í hinni frægu „leyniræðu" sinni.
*) Tilskipun miðstjórnar frá 4. september 1946, bls. 21,
sbr. Kalosín, op. cit, bls. 214.
46
BIRTINGUR