Birtingur - 01.06.1968, Side 49

Ég rakst á langa ritgerð um Gorkí eftir
löggiltan fræðimann í Sovét og prófessor. Rit-
gerðin var skrifuð á þeim tíma þegar ýms-
ir hlutu ævinlega að yfirstimpla hverja rök-
semdafærslu með nafni félaga Stalíns sem hefði
einmitt bent á þetta sem verið væri að sýna.
Þar var sannarlega þrúgandi fátækt því síðu
eftir síðu flutu hræin af hálfnuðum hugsun-
um og steinrunnum orðasamböndum og ekk-
ert orð sem ei fyrr var kunnað ur ótal öðrurn
tengslum. En sú skelfing að hugsa sér að yfir
svo mikilli mannúð og ríkidæmi atvika og
persónulýsinga og lífstilbrigða sé hægt að
syngja svona ömurlegan söng sem vitnar um
blindu á manneskjurnar og dauða hjartans og
hugsunar.
Fátt er hættulegra en reyna að skjóta sér bak
við stóra menn einsog Gorkí eða Tolstoi eða
Tsékov og segja ungu mönnunum sem eru
vaxnir upp í öðrum heirni að skrifa einsog
Gorki eða Tsékov. Það má segja: munið eftir
Gorkí og elskið Gorkí, en ekki: sjáið' nú
hvernig hann skrifaði getið þið ekki skrifað
eins.
Gorkí var sósíalrealisti í beztu merkingu, þeirri
einu jákvæðu merkingu sem er til, hann sagði
frá því sem hann sá og heyrði einsog snilli
hans og samvizka bauð í þjóðfélagi þar sem
hann óx upp og barðist gegn undirgefni og
þrælsótta; þótt hann tignaði Tolstoi barðist
hann gegn kenningum hans um ofbeldislausa
mótspyrnu; hann dáðist að snilli Dostójevskí
en hataðist við boðskap hans um að þola í
undirgefni og auðmýkja sig og niðurlægja
stolt sitt og kallaði það þrælasiðferði í anda
hins hálfbrjálaða Nietsche.
Síðan hafa komið margir leiðindapúkar og
kallað sig sósíalrealista og skrifað stórar bæk-
ur þar sem þeir sögðu ekki það sem þeir sáu
né heyrðu heldur það sem var pantað af skrif-
stofum. í nafni Gorkí fordæmum við þá sví-
virðu að kalla slíkt sósíalrealisma.
liIRTl N G U R
47