Birtingur - 01.06.1968, Page 59

ÞÓRÐUR BEN: NÝIR STRAUMAR í MYNDLIST
Á tveimur fyrstu áratugum þessarar aldar á
sér stað í myndlist mjög hröð þróunarbreyt-
ing, sem flestir þekkja.
Upphaf aldarinnar einkenndist af expression-
istum, og ef til vill sérstaklega af hreyfingu
þýzkra expressionista. Braque og Picasso
hrinda af stað kubismanum í París 1907—
1908, og tveimur árum síðar verða fyrstu kon-
kret (abstrakt) verkin til, til dæmis hjá Kan-
dinsky. 1914—1915 er kubismi þróunarbreytt-
ur og á stigi svokallaðs úrvinnslukubisma
(verk oftast figurativ, í einni vídd), og á seinni
hluta áratugsins sjáum við hann enn breytast
og hverfa lit í konkret (abstrakt).
Á árunum 1920—55—60 stendur tímabil kon-
kret myndlistar yfir. Þetta tímabil er rólegt
miðað við áratugina á undan, hægar bylgjur
ganga yfir og þá helzt geometria, tasismi, lyr-
isk abstraktion og undir það síðasta op mynd-
list (op art).
Samtímis þessu þróunarbreytast þó aðrar
hreyfingar, súrrealismi og hreyfing dadaista á
árunum 1915—25. 1955—60 koma fram verk
fárra manna, talsvert annars eðlis en það, sem
á undan var gengið, og eru það upphafsverk
neo realismans (ný-raunsæi). Þessi verk (eða
kringumstæður) áttu eftir að hrinda af stað
nýrri og hraðri þróunarbreytingu. Þeir, sem
kannast við þau, þekkja þau undir heitinu
pop. Það heiti er þó ófullnægjandi og villandi.
Gamlir dadaistar kalla fyrirbrigðið neo dada-
isma, því margt af því, sem nú er gert má
rekja til dadaismans á einhvern hátt. Réttara
væri þá neo realismi (ný-raunsæi), svo langt
sem það nær. Nú orðið er hreyfing þessi nefnd
„New Super Realism“ (ný-ofur-raunsæi).
Hér tel ég upp fá nöfn helztu frumkvöðla
ný-raunsæis: U.S.A.: Andy Warhol hefur varp-
að allri hefð, hann notar ekki aðeins vélvæð-
ingu, heldur kemur hann hvergi nærri við
framleiðslu verka sinna. Myndræna verka hans
og hins þekkta Roy Lichtenstein er ný mynd-
ræna í myndlist. James Rosenquist, með
rjómakenndan velferðaranda. Segal tekur gips-
afsteypur af fólki við störf sín, í stríði
og við snyrtiborðið. Claes Oldenburg, en
um hann verður fjallað sérstaklega síðar
í greininni.
Evrópumenn hafa farið mun hægar út í raun-
sæið. Arfleifð Evrópuþjóða í myndlist er mjög
skýr og sterk, og heldur í við listamennina.
Frumkvöðlar í Englandi eru þeir Peter Blake,
David Hockney, Richard Hamilton, Allen
Jones og Peter Philips, allir bendlaðir við ab-
strakt-lyrik í útfærslu sinni á raunsæinu, nema
Peter Philips.
Þýzk nöfn: Wolf Vostel og Josep Bayus, báðir
mjög róttækir í myndlist sinni.
Fleiri þjóðir eiga athyglisverða og nú þekkta
listamenn innan raunsæisins, en ég læt þetta
BIRTINGUR
57