Birtingur - 01.06.1968, Side 68

JÓN ÓSKAR: KAFLI ÚR ÓPRENTAÐRI BÓK
Seinni veturinn sem ég var í gagnfræðaskól-
anum Flensborg hætti ég um áramótin 1939—
1940, því foreldrar mínir vildu að ég færi á
gagnfræðanámskeið í menntaskólanum í
Reykjavík, sem þá var haldið fyrir utanskóla-
nemendur sem vildu freista þess að komast
upp í menntaskólann og fá þannig tækifæri
til að halda áfram námi eða „ganga mennta-
veginn“ eins og það var kallað í þá daga, en
til þess þurftu slíkir nemendur að fá 1. ein-
kunn á gagnfræðaprófi við menntaskólann. Þá
var ekkert landspróf.
Ég settist að hjá frændfólki mínu á horni
Klapparstígs og Lindargötu. Kynni mín af því
fólki hafa verið mér ómetanleg. Það vill oft
verða svo, þegar mikið er að þakka, þá verður
ekkert úr þakklætinu. Allt, sem maður vildi
gera til að þakka það sem stærst er og mest
gildi hefur, verður of lítilfjörlegt til að fram-
kvæmast. Hjá systrunum Guðrúnu og Kristínu
Jóhannsdætrum hafði ég húsaskjól og viður-
gerning eins og hezt varð á kosið. Ég hafði
ákjósanleg skilyrði til lærdóms og hefði þess
vegna átt að geta staðið mig vel á gagnfræða-
prófinu. En því miður las ég margt annað
fremur en kennslubækurnar. Og það kom mér
í koll.
Ég hafði tekið eftir því að á horni Ingólfs-
strætis og Amtmannsstígs var bókasafn. Það
var í daglegu tali nefnt Alþýðubókasafnið,
en stundum bæjarbókasafnið. Þangað vandi
ég komur mínar. Lestrarsalurinn var lítill. Þar
voru langborð tvö eða Jrrjú sem menn gátu
lesið við. Ég sá marga sérkennilega menn koma
í Jænnan sal, en aldrei kvenfólk. Flestir lásu
dagblöðin sem lágu þarna frammi. Einn las
Prestasögur eftir Óskar Clausen. Sú bók virtist
vera honum nóg. Þetta var baraxla maður með
svipað andlitsfall og Lenín, dökkur á húð og
hár, píreygður. Öðru hverju rak hann upp
tvö eða þrjú einkennileg bofs. Þá var hann að
hlæja að einhverri fyndni í prestasögunum.
Annars ríkti þögn í salnum, nema skrjáfið í
dagblöðunum þegar menn voru að fletta.
Þarna var margt bóka sem menn gátu tekið
beint út úr hillunum og lesið, meðal annars
Eimreiðin, líklega allir árgangarnir frá upp-
hafi, og ekki enn farið að halla verulega undan
fæti fyrir því gamalgróna riti. Og í nánd við
Eimreiðina var Georg Brandes. Ég minnist
einkum tveggja bóka hans: Urkristen-
dommen og Store Personligheder. Löngu
seinna, eftir að safnið var flutt í annað liús-
næði, gott ef það var ekki búið að fá virðu-
legra nafn, þurfti ég á Jwí að halda að afla
mér upplýsinga í bók llrandesar Store Per-
sonligheder. En þá fann ég hana ekki í
safninu. Ég fór þá í Landsbókasafnið og leit-
aði í spjaldskrá þess, en þar fannst hún ekki
heldur. Ég spurði greinagóða menn, hvort
66
BIRTINGUR