Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1985, Blaðsíða 38

36
Ari Páll, Friðrik, Margrét og Sigrún
Áhrif frumbreyta á samhljóöalengd:
Atkvæðagerð. Samhljóð í atkvæðagerðinni V:C eru að meðaltali
81.1 ms og samhljóð í VC: að meðaltali 130.4 ms (mismunurinn er
49.3 ms). Eins og nærri má geta hefur atkvæðagerðin marktæk áhrif á
lengd samhljóða (F( 1.9) = 83.31; p < 0.001).
Talhraði. Samhljóð í hröðu tali eru að meðaltali 90.8 ms en í hægu
tali 120.7 ms (mismunurinn er 29.9 ms). Talhraði hefur marktæk áhrif
á lengd samhljóða (F( 1.9) = 54.04; p < 0.001) og við því hafði verið
búist (sjá 3.4).
Áhersla. í andstæðuáherslu eru samhljóð að meðaltali 117.7 ms en í
áhersluleysi 93.8 ms (mismunurinn er 23.9 ms), og andstæðuáhersla
hefur marktæk áhrif á lengd samhljóða (F( 1.9) = 53.17; p < 0.001).
Þetta er eins og við var að búast (sjá 3.4) og staðfestir niðurstöður
Höskuldar Þráinssonar (1983) um að samhljóð lengist ekki síður en
sérhljóð í andstæðuáherslu.
Samspil atkvæðagerðar og talhraða hefur marktæk áhrif á sam-
hljóðalengd (F(1.9) = 19.08; p < 0.01). Samspilið er sýnt á mynd 11. í
atkvæðagerðinni V:C (ai) eru samhljóð að meðaltali 70.5 ms í hröðu
tali (bi) en 91.7 ms í hægu tali (b2) ímismunurinn er 21.2 ms). í at-
kvæðagerðinni VC: (a2) eru samhljóð að meðaltali 111.2 ms í hröðu
tali (bi) en 149.7 ms í hægu tali (b2) (mismunurinn er 38.5 ms). Eins og
mynd 11 sýnir kemur því samspil atkvæðagerðar og talhraða þannig
fram að hljóðkerfislega stutt samhljóð (í V:C) lengjast minna við hægt
tal en hljóðkerfislega löng samhljóð (í VC:). Þetta þarf ekki að koma á
óvart; það er eðlilegt að til þess að halda réttum hlutföllum í hvorri
atkvæðagerð þurfi langt samhljóð að lengjast meira en stutt samhljóð,
og við þessu bjuggumst við (sjá 3.4).
Samspil atkvæðagerðar og áherslu hafði marktæk áhrif á samhljóða-
lengd (F(l.9) = 15.22; p < 0.01) og er samspilið sýnt á mynd 12. í V:C
(ai) voru samhljóð að meðaltali 87.2 ms í andstæðuáherslu (ci) en 75
ms í áhersluleysi (02) (mismunurinn er 12.2 ms). í VC: (a2) voru sam-
hljóð að meðaltali 148.2 ms í áherslu (ci) en 112.7 ms í áhersluleysi (02)
(mismunurinn er 35.5 ms). Það er því greinilegt, eins og sést á mynd
12, að hljóðkerfislega stutt samhljóð lengjast ekki nærri eins mikið í
andstæðuáherslu og hljóðkerfislega löng samhljóð. Þetta kemur heim
við tilgátur okkar (sjá 3.4).
Samspil talhraða og áherslu reyndist ekki hafa marktæk áhrif á
samhljóðalengd (F(1.9) = 1.32), enda engin ástæða til að búast við því.