Íslenskt skákblað - 15.12.1925, Blaðsíða 7

ISLENSKT SKÁKBLAD
53
af hinu 4 (catur) liöfuðdeilduin (anga) í her lndveija, sem var
saman setfur af fótgönguliði, fílum, riddaraliði og vagnher. Elsta
nafn skáktaflsins er því »hernaðarleikur«. Konungurinn var nefnd-
ur eftir æðsta manni ríkisins eða landshöfðingja, radsja. Við hlið
hans stóð ráðgjafi hans, mantri, sem við nú nefnum drotningu.
Hinir mennirnir í fylkingunni hjetu: hasti (fíll), það er við nú nefn-
um biskup, acva (hestur) nú riddari, ratha (stríðsvagn) nú hrókur
og paddati (fótgöngumaður) nú peð. En eftir því sem árin liðu,
og skáktaflið barst víðar um heim, breyttust smám saman nöfn
taflmannanna og ennfremur gangur þeirra á borðinu. Pó var ridd-
aragangurinn hinn saini og hann er nú. Og þessi einkennilegi
riddaragangur er að miklu leyti sönnun þess, að öll þessi taflbrigði
muni vera af sömu rót runnin. Það er ekki fyr en um 400 árum
síðar, að verulegar skákreglur verða kunnar. En litlar líkur þykja
fyrir því, að þær skákreglur hafi verið hinar sömu og giltu fyrir
frumskák Indverja.
Að öðru leyti hefir ekkert vantað á, að reynt liafi verið að
eigna ýmsum öðrum löndum heiðurinn af uppfundningu hins göf-
uga skáktafls. Hefir t. d. getum verið leitt að því, að það mundi
vera mörg þúsund ára gamalt. Jafnvel nú á tíinurn hafa komið
fram raddir um, að skáktaflið eigi rót sína að rekja til Forn-Egipta.
Þessu til sönnunar hefir verið bent á myndir, krotaðar á stein, er
sýna tvo menn, er sitja að taflborði, andspænis hvor öðrum. En
þessar myndir sanna ekkert um það, að taflið, sem þeir sitja við,
•sje skáktafl. Fyrst og fremst verður ekki greint með neinni vissu,
að skákborðinu sje skift í reiti, og í öðru Iagi að það, er sjest af
skákmönnunum, virðast þeir jafnháir og alveg af sömu gerð
allir, og standa í hnapp á þeim hluta taflborðsins, sem greindur
verður. Það virðist því þurfa mjög mikið ímyndunarafl til þess að
ætla, að tafl þetta eigi skylt við eða sje skáktafl. Fyrir fáum árum
síðan kom fram í dagsins ljós borðtafl með tilheyrandi tafl »mönn-
um«, gerðum úr fílabeini, við fornmenjagröft á Cypern. Taflmenn
þessir voru allir eins að lögun og stærð. Það virðist því nokkurn
veginn mega fullyrða, að á Egiptalandi ,og í nálægum löndum hafi
* fornöld verið um hönd lraft einskonar borðtafl þessu líkt. En
milli þess tafls og skáktaflsins er óravegur.
Skáktaflið mun fljótlega hafa borist frá Indlandi til Persíu. Pers-
ar nefndu það shah (frb. sjakh), sem þýðir konungur, og því nafni
hefir það haldið í Evrópumáluni. Firdusi, mesta skáld Persa, getur
um það í lu'num frægu hetjuljóðum sínum, »Shahnama«, sem samin