Eining - 01.06.1949, Blaðsíða 7

EINING
7
*
Ungur keunari, Sigurður Kristinsson,
leggur orð í belg um uppeldismálin, og
t hefur hann sent Einingu eftirfarandi
grein.
Ýmsir athugulir og hugsandi menn
munu hafa hrokkið ónotalega við, er þeir
heyrðu þau tíðindi, sem bæði útvarp og
blöð fluttu s. I. vetur um afbrot unglinga,
og ekki sízt við að hlusta á fyrirlestra dr.
Matthíasar Jónassonar um uppeldi og af-
brot. Munu þeir hafa orðið mörgum mik-
ið umhugsunarefni. Hin mikla þýðing
fyrirlestra hans er einkum fólgin í því, að
koma mönnum í skilning á þessum
* vandamálum, með raunverulegum dæm-
um úr lífinu og útskýringu þeirra.
Orsaka afbrotanna er víða að leita, og
ætla ég ekki að viðhafa mikla upptaln-
ingu, en minnast aðeins á örfá atriði. Ef
til vill er manneðlið sjálft aðal undirrót-
in. En nefna má hér sem eina orsökina
óheilbrigða peningafíkn, eyðslusemi og
hugsanaspillingu, sem stríðsárin höfðu í
för með sér. Þá höfðu menn, er áður
höfðu gengið atvinnulausir, mikið fé milli
handa og þeir reyndust ekki menn til
þess að halda réttilega á því. Þessi spill-
ing greip um sig og náði einnig til þeirra,
er voru að alast upp, og sannaðist þá á
þeim máltækið það hið gamla, að ,,betri
er húsbruni en hvalreki á fyrsta búskap-
arári“. Eyðsla fjár í bíóferðir daglega eða
oftar en einu sinni á dag, ,,hasardblöð“,
sætindaát, tóbaks- og áfengisneyzla og
bílferðir, skapar þörf, sem einhvern veg-
inn verður að koma í ljós. Er þá gripið
til peningaöflunar á óheiðarlegan hátt,
* þegar vinnulaunin hrökkva ekki til eða
um enga vinnu er að ræða.
Hér má því benda á eitt sérstaklega
mikilvægt atriði í sambandi við uppeldi
æskumanna, það er breytt vinnuskilyrði.
Það, sem hinn uppvaxandi maður þarfn-
ast fyrst og fremst, er verkefni að fást
við og leysa.
Allt frá dögum stjórnarbyltingarinnar
á Frakklandi hefur mikið verið unnið að
^ því að bæta félagsskipun þjóðanna, eink-
um þannig, að lífskjör og menntunar-
skilyrði alþýðunnar yrðu betri en áður.
Þetta er auðvitað að þakka verklýðs-
samtökunum fyrst og fremst. Þau hafa
barizt fyrir sanngjörnum vinnulaunum
og vinnutíma. Þar með hefur hver maður
fengið bætt skilyrði til að mennta sig.
En spurningin er þá, hvort þetta sé hag-
^ nýtt réttilega af þjóðfélagi og einstakl-
ingum. Einkum er það yngri kynslóðin,
sem þarf að hafa verkefni við sitt hæfi,
til þess að fást við, og það jafnvel, þótt
hinu venjulega dagsverki sé lokið. Tóm-
stundirnar eru gullkorn tímans, ekki sízt
kvöldin að loknu dagsverki.
Ekki er mér kunnugt um, hvort þeir
menn, er sömdu hina nýju fræðslulög-
gjöf, hafa hugsað sér að veita unga fólk-
inu aðgang að fleiri verkefnum með því,
að lengja skyldunámið í skólunum. Ég
tel það þó mjög líklegt, að tilgangurinn
hafi að einhverju leyti verið sá, að afla
þeim, er lokið hafa barnaskólanámi,
nýrra og framhaldandi verkefna, til þess
að eyða tíma sínum við.
Upp frá 13—15 ára aldri fer sérhæfni
manna að koma greinilega í ljós. Þetta
er atriði, sem gefa þarf gaum. Mörgum
kann að virðast að sú almenna menntun,
sem barnaskólum og unglingaskólum er
nú ætlað að veita, sé höfuðatriðið, og
svo verður að vera, meðan slíkt hentar
þroskastigi nemendanna. Sakir sálfræði-
legra lögmála hentar slíkt öllum fjöldan-
um aðeins fram að unglingsárunum. Þá
fara nemendurnir að gera meiri kröfur
um að fá að taka sér eitthvað fyrir hend-
ur, þá vilja þeir fara að vinna í höndun-
um og láta eitthvað sjást eftir sig. Þetta
er mín reynsla. Þessi skoðun brýtur ekki
í bág við það markmið, sem barnaskól-
um er ætlað að keppa að, en öðru máli
gegnir um gagnfræðaskólana. Þar er
brýn nauðsyn á að hrint verði í fram-
kvæmd stofnun verklegra deilda eða sér-
stakra verklegra skóla, er kenni nærri
því eingöngu handavinnu allskonar, á-
samt reikningi og íslenzku. Það þarf
annað skipulag, en nú ríkir, með því að
hafa nærri því eingöngu bóklegt nám í
unglingaskólunum. Það þarf fjölbreytt-
ari verkefni. Unga fólkið þarf að finna
sjálft sig og komast að raun um það,
hvert sérhæfni þess beinist, ef hún er
einhver. Þeir, sem fara í menntaskóla,
verða auðvitað að búa sig undir það á
líkan hátt og nú er gert til miðskóla-
prófs. I efsta bekk barnaskólanna þyrfti
því að vera gerð sérstök hæfileikakönnun
á hverjum nemanda, og síðan þarf fleiri
menntastofnanir, er kenni sína sérgrein-
ina hver, að taka við unglingunum að
loknu fullnaðarprófi og ala þá upp í
ljósri vitund um það markmið, sem til-
hneigingar þeirra stefna að, og sem
skólastarfið stefnir líka að. Þá þarf líka
samtök, sem gerðu mönnum kleift að
sækja þessa skóla. Þetta þýðir gagngera
byltingu á skipulagi og starfsháttum mið-
skólanna.
Manninum er eðlislægt að hafa eitt-
hvað fyrir stafni. Styttur vinnutími bætir
æskumanninn ekki neitt, nema hann hafi
ákveðin og honum hugleikin viðfangs-
efni í frístundum sínum. Heimilin eru oft
ekki megnug þess, að sjá um slíkt, eink-
um í borgum og bæjum. Þetta á einkum
við um þá unglinga, sem eru búnir eða
hættir í skóla. Það er ekki sjálfsagt, að
stuttur vinnutími (8 st. á dag) hafi góð
áhrif á alla menn jafnt, af því að svo er
margt sinnið sem skinnið. Unglingar eru
oft ekki búnir að ná sjálfsákvörðun til
starfa fyrr en á 18. aldursári. Þangað til
eru þeir reikulir og rata því oft ekki á
FÓSTRAN.
Mynd þessi af lista-
verlci Einars Jónsson-
ar, er endurprentuð
Tiér, sökum þess hve \
hún var óskýr í síS-
asta blaffi.