Vera - 01.04.1986, Side 39

Þegar hér er komið sögu er Að-
alheiður orðin býsna pólitísk
búin að varpa Guði almáttug-
um úr sessi og setja Karl Marx
í hans stað. í Reykjavík starfar
hún í hópi ungra kommúnista
sem dreymir um að gjörbreyta
heiminum og „skapa réttlátt
þjóðfélag". Leið hennar liggur
til Vestmannaeyja og þar
verða skil í lífi Aðalheiðar. Hún
gengur í hjónaband sem færir
henni fjögur börn, en litla
hamingju. Verkalýðsbarátta
verður hennar vettvangur í
Verkakvennafélaginu Snót, en
síðan kveðja berklarnir dyra.
Fyrst leggst eiginmaðurinn, þá
Aðalheiður og loks missa þau
ungan dreng úr berklum. Hús-
bruni, hjónaskilnaður og nýtt
hjónaband koma til sögu og
loks erum við stödd þar sem
Aðalheiður er aftur komin til
Reykjavíkur og lendir í því
ævintýri að ávarpa stórfund
kvenna á Lækjartorgi í kvenna-
verkfallinu 24. okt. 1975. Þá
verða enn þáttaskil og frá þeim
degi hefur Aðalheiður verið í
fremstu röð þeirra sem sinna
verkalýðsbaráttu á landi hér.
Það er býsna gaman að frá-
sögninni af „órólegu deild-
inni" í ASÍ og ekki laust við að
skotið sé á ýmsa forkólfa báð-
um megin borðs. Aðalheiður
býður sig fram gegn Snorra
Jónssyni til embættis varafor-
seta ASÍ og gerir þar með upp-
reisn gegn samtryggingu
stjórnmálaflokkanna. Síðan
snýr hún við blaöinu og gerist
dyggur stuðningsmaður nú-
verandi forystu og verja þær
stöllur verulegu plássi í aö
verja verkalýðsforystuna. Mér
finnast sinnaskipti Aðalheiðar
ekki skýrð. Hvað breyttist? Var
nægilegt að fá nýja forystu-
menn eða var það skilningur
Aðalheiðar sem breyttist?
Síðustu kaflar bókarinnar
fjalla um málefni líðandi stund-
ar og gefa þeir vel til kynna
hvað formanni Sóknar er efst í
huga: bætt kjör kvenna og
meira réttlæti í þennan heim.
Það er margt í spjalli hennar
sem vert er umræðu, hún
bendir á margt sem betur má
fara í réttindamálum láglauna-
kvenna og sem vinna þarf að.
Hún er nokkuð harðorð í garð
stjórnmálamanna og segir
réttilega að það sem konur
þurfi að gera til að bæta sinn
hag sé fyrst og fremst að
standa saman og láta karlana
ekki stjórna sér (sbr. frásögn
hennar af aðgerðunum 24. okt.
75).
Kannski er sá tími sem Aðal-
heiöur ræðir um í síðustu köfl-
unum of nærri til að hægt sé
að leggja á hann hlutlægt mat,
en hún setur fram sínar skoð-
anir umbúðalaust. Lesendur
geta að sjálfsögðu verið henni
sammála eða ósammála eftir
atvikum.
Þegar upp er staðið að lestri
loknum er sú tilfinningi ofar-
lega í huga hve nauðsynleg
lesning þessi bók er öllum
þeim sem þekkja ekki annað
en malbik, steinsteypu og
„velferð" ofgnóttarinnar.
Saga Aðalheiðar er ferð til for-
tíðar, en jafnframt tak á púlsi
augnabliksins sem dælir heitu
blóði um vinnulúnar hendur.
Skrásetjarinn Inga Huld
heldur sig alveg fyrir utan verk-
ið, þótt Ijóst sé af eftirmála að
víöa er stuðst við ritaðar heim-
ildir, ræður og greinar eftir Að-
alheiði. Það er óhætt að mæla
með Lífssögu baráttukonu,
hún er vel til þess fallin aö
vekja til umhugsunar og ekki
síður til umræðna um konur og
stöðu þeirra, um verkalýðs-
hreyfinguna, kjarabaráttu og
félagsmálapakka og hina eilífu
baráttu fyrir betra samfélagi.
Ævisögur kvenna eru sjald-
séðar á bókamarkaði og þvi
fengur að þeim, einkum þegar
sagan er mögnuð og vel um
penna haldið.
K. Ástg.
ELDUR OG REGN
Höf.: Vigdís Gríms-
dóttir
Frjálst framtak
Vigdís Grímsdóttir er ungur
rithöfundur sem gaf út sína
fyrstu bók, Tíu myndir úr lífi
þínu, árið 1983. Sú bók vakti
nokkra athygli og með henni
skapaði Vígdís sér sérstöðu
því bókin var nýstárleg hvað
formið snerti; Ijóð og sögur
sem voru þó hvorki Ijóð né sög-
ur í hefðbundnum skilningi.
Söguefnið þar var raunsæis-
legt og persónur og umhverfi
þekkt. Þar voru konur allsstað-
ar í miðpunkti.
Önnur bók Vígdísar, Eldur
ogregn, 1985, er í fljótu bragöi
mun torskildari en hin fyrri, en
byggingin er svipuð. Hér fer
fyrst fyrirsögn, síðan Ijóð og að
lokum saga. Ljóðið er nánari
útfærsla á titli, sagan skýrir
Ijóðið til fulls. Þetta form er
mjög skemmtilegt og það verð-
ur ekki annað séð en Vigdís sé
búin að ná fastari tökum á því
en í Tiu myndum.
Efnistökin eru skyld fanta-
síu, ævintýrum, persónur eru
margar hverjar ekki mennskar,
heldur álfar, tröll og huldufólk.
Biblían, grísk og norræn goða-
fræði kemur við sögu og þjóð-
trúin er með í bland. Þetta er
mjög vítt svið og margt að
sækja þangað.
Allar sögurnar eru kunnáttu-
samlega gerðar og vandaðar. í
sögunum Og fram undan ligg-
ur vegurinn til allra átta og
Hann gengur fram fyrir eld-
inn liggur þó við að táknin og
vísanirnar ríði textanum á slig.
Lesandinn situr teygður og
togaður og aðalskírskotun
sögunnar hefur farið fyrir ofan
garð og neðan. Um hvað var
nú aftur þessi saga? Þegar
betur er að gáð kemur í Ijós að
flestar sagnanna fjalla á einn
eða annan hátt um frelsi og
haft, bæði innra og ytra, og
ýmsar siðferðilegar spurningar
þar að lútandi.
Sagan Auðn í kringum og
eldur og regn er nokkuð smart
saga og er í ætt við þjóðsögur.
Sagan hefst með því að verið
er að reyna að hafa hendur í
hári manns fyrir nauðgun.
Hann flýr og hrapar inní ekta
þjóðsagnadal, þar finnur hann
helli sem í er einmana tröllkerl-
ing eða mennsk útilegukona
sem segir honum sína sögu.
Maðurinn gengur í bandalag
viö konuna og saman eru þau
í algjöru öryggi í hellinum,
hann er þeirra griðastaður fyrir
þjóðfélagi, yfirvöldum og æðri
máttarvöldum. Sögunni lýkur
þannig: „Þau sitja í birtunni og
auðn í kringum og eldur og
regn.“ (bls. 46). Þetta er hvort-
tveggja í senn gróskuleg og
eyðileg mynd. Hér eru frum-
kraftar aðverki. Birtan umlykur
þau, að öðru leyti örlar ekki á
lífi, nema í þeim sjálfum — þar
er eldur og regn, tilfinningar
þeirra eru mjög kraftmiklar og
frjóar, jafnvel tröllslegar. Þau
hafa fundið lífi sínu farveg í ást
og samstöðu, sem þau óraði
ekki fyrir að væri til. Þau eru
frjáls en þó ófrjáls. Þetta eru
skip með nýjan farm svo vísað
sé til Ijóðsins sem fer á undan
sögunni.
Nokkrar af sögunum fjalla
um fólk sem á við verulegan
sálarvanda að stríða og líf þess
er gelt. Það er búið að koma
sér upp brynju,- hleypir engum
inn fyrir hana og er sífellt í nýju
hlutverki, alltaf að fela eitt-
hvað. í fyrri hluta sögunnar
Hún finnur net umlykja sig er
lýst stúlku sem finnur sig ekki,
og hennar frelsisþörf. Ást við-
haldsins á henni er að kæfa
hana og að lokum drepur hún
það. Þar er Ijóðræn og hryllileg
lýsing á því þegar hún spýtir í á
bílnum og þau renna blint í sjó-
inn. Jafnvel í jarðarförinni sér
hún sjálfa sig í nýju hlutverki —
hina syrgjandi konu — óraun-
veruleikinn er leikinn til hins
ítrasta. í seinni hluta sögunnar
er lýst mjög þrúgandi tilfinn-
ingu konu sem er að eiga barn
og líðan hennar fyrst á eftir.
Þetta er sannarlega hryllings-
saga, konan er einstæð, fæð-
ingin gekk illa, að fæðingu lok-
inni er hún veik og vill helst
losa sig við barnið. í lok sög-
unnar er svo að sjá sem hún
geri út af við barnið. Er það
samviska hennar, barnið,
barnsfaðirinn, jafnvel minning-
in um hann, sem hamrar á því
út í gegnum söguna að.....ég
verð hjá þér“?
Sagan Tónarnir læsa sig
um hann er mögnuð. Hún er
um mann sem er að fá tauga-
áfall vlö undlrleik á planó. Allt I
kringum hann eru sterkar kon-
ur, sjálfur er hann veikur. Hann
er búinn aö lifa lengi I sinni
skel, sambandsleysi hans viö
annað fólk er fullkomið. Á tón-
leikunum virðist skelin ætla að
brotna, tónarnir ná valdi á
manninum, ryðjast inná hann.
Gott dæmi um hver tök Vig-
dís hefur á máli og stíl er síð-
asta sagan í bókinni, Og him-
inhátt fjallið í hvítum klæð-
um. Hún fjallar um þorp í snjó-
kreppu. Þorpsbúar eru hrædd-
ir við snjóflóð úr bæjarfjallinu
sem vomir yfir byggðinni eins
og ógnandi og þrúgandi
mamma sem aldrei ætlar að
sleppa hendinni af barni sínu.
Mjóir tónar fiðlu geta orðið
þess valdandi að fjallið hristir
af sér haminn. Stíllinn er mjög
knappur og hér og á fleiri stöð-
um í bókinni nær Vigdís góðum
tökum á lesendum með ógn-
þrungnum lýsingum og Ijóð-
rænum stíl. Sums staðar verð-
L
39