Vera - 01.04.1990, Page 15

Þeir eru fæddir með ákveðin for-
réttindi og þeim er farið eins og
öðrum sem slfk forréttindi hafa
að þó þeir vilji vel eiga þeir oft
erfitt með að skilja um hvað málið
snýst.
Konur eru komnar út á vinnu-
markaðinn til að vera og þær ætla
sér stærri hlut þar. Erlendis er
þróunin sú að konur velja á milli
starfsframa og þess að ala börn.
Könnun Bandalags háskóla-
manna sýnir að 23% kvenna hafa
takmarkað barneignir vegna at-
vinnu- eða framamöguleika í
starfi. Ástæðan er ekki síst sú að
þær treysta því ekki að karlmað-
urinn axli ábyrgðina á heimilis-
störfum til jafns við þær.
Þrennt mun hafa áhrif á fram-
haldið. í fyrsta lagi harðnandi
andstaða karla. í öðru lagi þær
konur sem hafa náð einhverjum
frama í karlaheiminum og telja að
ástandið sé orðið harla gott. Það
sé búið að ryðja brautina og ná
fram ákveðnum réttindum. Hætt-
an er sú að þær loki á eftir sér og
skilji hinar eftir úti í kuldanum. í
þriðja lagi er það þreyta innan
kvennahreyfingarinnar sjálfrar.
Þær hugmyndir sem kviknuðu
hjá konum í upphafi áratugarins
urðu kveikja að nýjum baráttu-
leiðum. Innan kvennahreyfingar-
innar eru nú ákveðin þrey tumerki
ekki ósvipuð þeim sem ein-
kenndu Rauðsokkahreyfinguna
undir lokin. Rauðsokkahreyfing-
unni tókst ekki að finna nýjar
áherslur og ýmsir þverbrestir
komu í ljós. En konum tókst að
kveikja á ný í glæðunum og sterk
hreyfing fylgdi í kjölfarið með
nýjar hugmyndir og nýjan farveg
fyrir þær. Kannski stendur
kvennahreyfingin á svipuðum
tímamótum og fyrir tíu árum.
Eðli hreyfinga er að taka sífelld-
um breytingum. Það felst í orð-
anna hljóðan. Áframhaldið ræðst
af því hvort konum tekst að finna
nýjar áherslur í takt við þær miklu
þjóðfélagslegu breytingar sem
orðið hafa á þessum áratug og
finna þeim nýjan farveg. Það er
engin ástæða til að óttast að þær
áherslur finnist ekki.
ANNA
KRISTlN
ÖLAFS-
DÖTTIR,
NEMI
Ljósmynd: Anna Fjóla Gísladóttir
BREYTT GILDISMAT
ER FORSENDA FRAMHALDSINS
„Ég tel þaö því
veröa eitt megin-
hlutverk kvenna-
hreyfinga ó nœstu
árum aö krefjast
grundvallar-
breytinga á því
gildismati sem
þjóöfélag okkar
byggir á. Leita
veröur jafnvœgis
á milli þarfa
heimilanna og
vinnu-
markaöarins."
Nú er rúm öld liðin frá því að bar-
átta íslenskra kvenna fyrir frelsi
og jafnrétti hófst. Á þeim tíma
hefur þeim tekist að bæta stöðu
sína verulega á hinum ýmsu svið-
um þjóðfélagsins. Konur hafa
formlega öðlast pólitísk og laga-
leg réttindi á við karla, þær hafa
aflað sér aukinnar menntunar og
rutt sér til rúms á vinnumarkaðin-
um, auk þess sem þær hafa í aukn-
um mæli gert sig gildandi á vett-
vangi stjórnmálanna, einkum á
síðustu árum. Þrátt fyrir þetta er
enn nokkuð langt í land jafnrétt-
isins.
Félagsleg staða íslenskra
kvenna er enn þann dag í dag tals-
vert lægri en karla. Konur eru
lægra settar í metorðastiga vinnu-
markaðarins og hafa ennfremur
að jafnaði mun lægri laun en karl-
ar, jafnvel þó þær skipi sambæri-
legar stöður. í stjórnmálum og
stjórnsýslu eiga íslenskar konur
enn mun færri fulltrúa en kyn-
systur þeirra í nágrannalöndum
okkar og áhrif þeirra á þeim svið-
um samsvara engan veginn þjóð-
félagslegri þátttöku þeirra og
framlagi.
Við þetta bætist svo að flestar
konur þurfa að gjalda fyrir virkni
sína utan heimilis með tvöföldu
vinnuálagi vegna þeirrar tregðu
sem virðist ríkja í jafnréttisbar-
áttu innan heimilanna í landinu.
Slíkt álag sligar konur og veikir
þrótt þeirra til orða og gerða er
gætu orðið þeim til framdráttar
og lífsfyllingar. Álagið kemur ekki
eingöngu niður á konum, heldur
einnig á fjölskyldum þeirra og í
raun samfélaginu öllu. Konur
geta ekki endalaust á sig blómum
bætt; því verður samfélagið að
bregðast við þeim breytingum
sem orðið hafa á stöðu þeirra.
Það er mtn skoðun að kvenna-
baráttan standi nú á tímamótum.
Nauðsynlegt er að endurskoða þá
fyrirstöðu sem konur eiga við að
etja í baráttu sinni. Að mínu mati
felst hún ekki síst í því misræmi
sem ríkir á milli aukinnar þjóðfé-
lagslegrar þátttöku kvenna og
viðbragða samfélagsins við
henni. Áhersla á baráttu fyrir
formlegum réttindum kvenna og
á að hvetja þær til sóknar eru mik-
ilvægar forsendur fyrir jafnrétti
kynjanna, en ekki nægjanlegar.
Róttækari aðgerða er þörf.
Allt frá því á tímum iðnbylting-
arinnar hefur ákveðin togstreita
verið fyrir hendi á milli þarfa
vinnumarkaðarins annars vegar
og þarfa heimilanna hins vegar.
Lengst af var togstreitan milduð
vegna þeirrar verkaskiptingar að
15