Vera - 01.12.1990, Síða 12

FISKVINNSLAN
FRAMANDI HEIMUR
Hvers vegna datt Unni Dís í hug
að fara að skrifa um þetta efni?
Eru mannfræðingar ekki fyrst
og fremst að skoða frumstæð
samfélög? A hún rætur í ein-
hverju sjávarplássi og langar til
að skilgreina umhverfi sitt, eða
var það eitthvað annað sem
heillaði? Hvað olli því að hún
ákvað að eyða heilum vetri við
kennslu á Neskaupsstað og vera
sumarlangt í fiski á Bolungar-
vík?
- Mannfræðingar skoða sam-
félagið utan frá og því hefur verið
algengast fram til þessa að fara
frekar til Tíbets eða Nýju Guineu
en eigin lands. Hins vegar kem ég
„utan frá" í sjávarþorp. Ég er
Reykvíkingur og hafði verið í
sveit en aldrei farið í fisk fyrr en
um það leyti sem ég ákvað að
rannsaka þetta efni. Þá fór ég til
Grindavíkur í fisk og fannst að
það hlyti að vera mjög spennandi
að athuga þróun fiskveiða, fisk-
vinnslu og áhrif þessa á mannlíf
sjávarþorpa. Ég vil ekki vera
bundin eingöngu við aðferðir
mannfræðinnar þótt ég byggi á
þeim.
Það sem er áhugavert við
þessa rannsókn er að breytingin
yfir í iðnsamfélag varð svo seint á
Islandi. Það er því auðvelt að fá
upplýsingar um þau áhrif sem
þessar breytingar hafa haft á
fjölskyldu- og atvinnulíf og hlut-
verk kynjanna.
Hlutverk kynjanna, segir þú,
er þetta þá kvennasaga eða
kvennamannfræði öðrum þræði?
- Á vissan hátt kannski, að því
leyti að ég fjalla ekki bara um
sjómennskuna og breytingar á
fiskveiðum og tækni við þær,
heldur einnig um líf fjölskyldn-
anna í landi og fiskvinnsluna,
sem hefur fyrst og fremst hvílt á
konunum. Otrúlega mikið er til af
heimildum um sjómennina og líf
þeirra, fiskveiðar, skip og veiðar-
færi, en lítið sem ekkert um fisk-
vinnslu og daglegt líf í sjávar-
þorpum.
Mér finnst ekki hægt að fjalla
eingöngu um sjómennina eða
eingöngu um konurnar í landi,
þótt vissulega beini ég athyglinni
ekki síst að þeim. Rannsóknar-
aðferðir mannfræðinnar eru þess
eðlis að ég hef meiri upplýsingar
12
um það sem er að gerast í landi og
viðhorf þeirra sem þar eru, en
sjómannanna á hafi úti, því ég fer
ekki með þeim út á sjó til að
fylgjast með veiðunum. Sjónar-
hornið er því fyrst og fremst úr
landi en ekki utan af sjó eins og
algengast er.
Ég er hins vegar ósátt við þá
viðteknu venju að þegar fjallað er
um hvað karlmenn eru að gera og
hafi verið að gera á ákveðnum
stað og tíma þá er það yfirleitt
talin saga byggðarinnar almennt,
en ef eitthvað er skrifað um kon-
urnar og reynslu þeirra er það
alltaf talið sértækt. Ég tel því
mínar athuganir vera almennar,
þótt þær skoði málin kannski
meira út frá sjónarhorni kvenna
en karla, hins vegar finnst mér
útilokað annað en að tala bæði
við sjómennina og sjómannskon-
urnar, jafnvel þótt það sé að bera í
bakkafullan lækinn að athuga líf
sjómanna enn einu sinni.
HVARERU
SÖNGVARNIR UM
FISKVINNSLUNA?
Nær sjómannarómantíkin, sjó-
mannslíf, sjómannslíf, draumur
hins djarfa manns... og öll sú
umræða sem um hana er ekki til
fiskvinnslukvennanna í landi?
- Nei, það er greinilegt að svo
er ekki. Það er sama hvert litið er,
sjómannalögin eru full af hóli um
hetjur hafsins sem bera björg í bú,
en eru til vandræða í landi og best
komnir aftur úti á sjó með konu
sem bíður í höfn. Og þetta á ekki
bara við um sjómannaróman-
tíkina. Islenskir fræðimenn hafa
nær eingöngu skrifað um karl-
menn og störf þeirra, ekki kon-
urnar í landi.
FLATTUR FISKUR
ÁTÚNI EÐA
Á FÆRIBANDI
Hvað finnst þér athyglisverðast
af því sem þú hefur orðið
áskynja fram til þessa í rann-
sókninni?
- Það er ýmislegt sem hefur
vakið áhuga minn og ekki síður
leiðbeinenda minna í New York
sem fylgjast með þessu verkefni
af athygli því það er óvenjulegt.