Vera - 01.10.1998, Blaðsíða 24

Annadís G. Rúdólfsdóttir
4
PLAYBOY
LOFGJÖRÐ UM KARLMENNSKUNA
Nýleg útfærsla Playboy á íslenskri fegurð
hefur vakið nokkra athygli enda tímaritið
frægt fyrir að birta myndir af létt- eða
óklæddum konum. Fyrst veltu menn fyrir
sér hversu mikið íslensku stúlkurnar
væru tilbúnar að sýna, síðan hvers eðlis
myndirnar væru. Þar sem búið er að
svara spurningunni „hversu mikið“ ætla
ég að blanda mér í umræðuna um það
hverrar náttúru þessar myndir eru.
Sínum augum lítur hver gullið
Það fer eftir því við hvern var rætt hvernig af-
raksturinn af þessum myndatökum var skil-
greindur. Fyrirsætur og Ijósmyndarar lögðu
áherslu á að hér væri um smekklegar, list-
rænar myndir að ræða. „Við leggjum áherslu
á fegurðina og myndirnar eru lofgjörð um
stúlkurnar. Þær eru ekki auðmýkjandi heldur
geta þær verið hreyknar af þeim,“ sagði Jim
Larson myndstjóri Playboy, sem samkvæmt
Morgunblaðinu tekur vinnu sína mjög alvar-
lega. Stúlkurnar sjálfar lögðu áherslu á að
þær hefðu setið fyrir á þessum myndum
vegna þess að þær skömmuðust sín ekki fyr-
ir líkama sína. Það var ekki verra að þær
höfðu haft af því verulegan fjárhagslegan
ávinning. Sumum þeirra virtist jafnvel ögn
skemmt að það væru til menn sem væru svo
vitgrannir að vilja greiða offjár fyrir að sjá
rasskinnar og brjóst. - Þetta er frábær um-
fjöllun um ísland, heyrðist enn annars staðar
og Morgunblaðið lagði áherslu á það hversu
mikilsvirtur greinahöfundurinn Bruce Jay
Friedmann væri. Á skjön við þessar túlkanir
voru svo þær ásakanir margra femínista að
hér væri um hreint og klárt klám að ræða þar
sem íslenskar konur væru orðnar hráefni í vél
feðraveldisins. Þar væru þær niðurlægðar
með karlaglápinu sem rænir þær persónu-
leika og stíl. Á þakvið þennan málflutning
mátti víða greina áherslur hins róttæka
femínisma sem telur klámið beina orsök kyn-
ferðislegrar misnotkunar og skýrir stöðu
kvenna með því að vísa til yfirráða karla yfir
kvenlíkamanum og hinni kvenlegu kynveru.
í þessu greinarkorni ætla ég að koma með
enn eitt sjónarhornið sem einnig er femínískt.
Þó svo að taka megi undir margt af því sem
komið hefur úr smiðju hins
róttæka femínisma eru skýr-
ingar hans á tilurð og áhrifum
klámsins um margt þröngar
og takmarkaðar. Klámið stað-
festir vissulega og viðheldur
ýmsum af þeim hugmyndum
sem við höfum um konur og
karla sem kynverur. Það er
hins vegar, eins og femínistinn
Lynne Segal hefur fært rök
fyrir, fremur afleiðing en orsök
þess ójafnræðis sem við
búum við. Það er heldur ekki
hægt að leggja að jöfnu Ijós -, Ijós-, Ijósbláa
klámið í Playboy og það sem sést í hörðu
klámi. Rétt eins og ástarsögur (sem stundum
eru kallaðar kvennaklám), auglýsingar og
bókmenntir verður að skoða klámið út frá því
menningarlega samhengi sem gefur því
merkingu. Meðal spurninga sem femínistar
hafa verið að velta fyrir sér er: úr hvers kon-
ar samfélagi spretta tímarit á borð við Play-
boy og hvers vegna njóta menn (og konur)
þess að skoða þetta tímarit? Af hverju eru
þessar stöðluðu og einhæfu myndir af kon-
um og körlum sem kynverum svo vinsælar í
samtímamenningunni?
Imyndir ag ímyndanir
Lynne Segal, Jane Ussher og fleiri benda á
að ekki sé hægt að skýra þá stöðu sem
klámið hefur í vestrænni menningu nema
með því að skoða þær fantasíur sem það
ýtir undir og byggir á. Fantasíurnar eru
markaðar af mismunandi stöðu kynjanna í
samfélaginu og þeim áhrifum sem það hef-
ur haft á samskipti þeirra, drauma, vonir og
þrár. Tímarit á borð við Playboy þrífast á
slíkum fantasíum.
Jane Ussher bendir á að gagnstætt þeirri
mynd sem dregin hefur verið upp af lesend-
um klámblaða sem hættulegum saurlífis-
seggjum, séu aðdáendur klámblaða iðulega
menn sem eru óöruggir um sjálfa sig og
hræddir við kynferðislegt vald konunnar. Það
er engin tilviljun að unglingsstrákar sækja
svo mikið í þetta efni. Þegar þeir „fantasera"
með klámblöðunum þurfa þeir ekki að hafa
áhyggjur af því að slæm frammistaða í ástar-
leikjum rýri karlmennsku þeirra eða að konan
hafni þeim. Klámblöðin útfæra og matreiða
hina kvenlegu kynveru þannig að hún ógni
ekki karlmennskunni. Sviðsetning myndefn-
isins er þvi ekki lofgjörð um konur heldur lýt-
ur hún ákveðnum lögmálum sem er ætlað að
uþphefja karlmanninn sem kynveru. Jafnvel
þegar karlmaðurinn er ekki sýnilegur er hann
til staðar að því leyti að hann er sá sem horf-
ir. Ánægjan af lestri Playboy blaðanna felst í
því að lesandinn fær að setja sig í fótspor
t
>
24