Freyr - 01.08.1935, Blaðsíða 14

28
F R E Y R
haldið. „Það hafi verið vita ómögulegt, að
fá í þær lamb“. Þetta segja eingöngu bænd-
ur af því svæði landsins, þar sem heyin
hröktust mest í fyrra. Langlíklegast er, að
orsökin til þessa liggi í því, að úr heyinu
hafi tapazt E-bætiefnin. Mér virðist þá líka
að meiri brögð séu að þessu, þar sem inni-
staða var, en þar sem alltaf var beitt. E-
bætiefnin hafa áhrif á frjósemi skepnanna,
og vöntun á þeim getur orsakað ófrjósemi.
Ef þessi tilgáta mín, um orsökina að því að
ærnar héldu ekki, er rétt, þá er engin á-
stæða til að ætla, að þær ær, sem í vetur
vantaði E-bætiefni til að verða frjóar,
vanti þau aftur í vetur er kemur. Heyin
eru, það sem af er, lítið hrakin, og heilt
sumar með bætiefnaríkum nýgræðingi er á
milli. Bændur geta því óhræddir sett þess-
ar ær á, ef þeim sýnist það rétt, þær halda
næsta vetur eins og hverjar aðrar ær.
Þá hafa ær víða látið lömbunum. Mest
brögð eru líka að þessu í þeim landshlutum
þar sem heyin voru mest hrakin, en þó eru
bæir hér og þar á þeim hluta landsins, sem
heyin hröktust ekki á, sem orðið hafa fyrir
barðinu á lambalátinu. Hér geta verið
margar mismunandi ástæður. Til er sjúk-
dómur, sem ekki lýsir sér í neinum veru-
legum sýnilegum ytri einkennum, öðrum en
þeim, að ærin lætur lambinu. Hann hefir
undanfarin ár verið hér og þar um landið
á bæ og bæ, og gert mikinn skaða. Reynsla
er fyrir því, að hann er víða ekki nema ár
í einu, þó er það stundum, að ær hafa lát-
ið fleiri ár í röð á sama bænum, en það er
miklu sjaldnar. Mestar líkur eru fyrir því,
að venjulega láti sama ærin ekki nema einu
sinni af sjúkdóminum. Þessi sjúkdómur er
áreiðanlega smitandi, en annars er hann
ekki rannsakaður enn. En þar sem lamba-
látið gerir nú sem stendur mestan skaða í
fjárræktinni, er mjög brýn þörf á að rann-
saka það. Bændur, sem verða fyrir því ó-
láni, að ær þeirra að vetri fari að láta
lömbum, ættu því að láta vita af því strax,
svo hægt væri að rannsaka það, meðan
sjúkdómurinn er í ánum. Þessu vildi eg
biðja bændur að muna eftir.
En lélegt fóður getur líka orsakað lamba-
lát. Snöggar fóðurbreytingar sömuleiðis.
Mikill kuldi og vosbúð, harður rekstur o.
fk, o. fl., og fyrir því getur enginn sagt,
hver orsökin er í hverju einstöku tilfelli,
nema það sé rannsakað sérstaklega. En það
eru engar líkur fyrir því, að ær, sem hafa
látið lömbunum í vetur er leið, geri það
frekar en aðrar ær á komandi vetri, og
þarf því ekki að kasta þeim úr í haust af
þessum ástæðum, fremur en öðrum ám.
Þriðja orsökin til þess að ærnar verði
lamblausar er sú, að þær missa undan sér,
lömbin drepast eftir að þau eru fædd, af
einni eða annari ástæðu. Orsakirnar geta
hér verið mýmargar, og margar þeirra
liggja 1 eðli móðurinnar, og erfast frá kyni
til kyns. Aðrar gera það ekki. Bóndinn
þarf því að reyna að átta sig á því, í hverju
einstöku tilfelli, hver orsökin til þess hafi
verið, að hann missti lambið.
Finni hann hana í ytri aðstæðum (lamb-
ið drepist ofan í, vargur drepi það, o. s.
frv.), þá er ánni ekki um að kenna. Finni
hann orsökina aftur ekki á ytri aðstæðum,
þá á bóndinn að vera varasamur, setja ekki
á undan ánni, og halda ekki lengur í ána
en hann má til.
Ýmislegt bendir til þess, að orsök ung-
lambadauða, sem almennt er ekki talin að
vera mæðrunum að kenna, eins og t. d.
mjólkursótt, geti þó verið það, og víst er
það, að mest ber á því í ákveðnum ærætt-
um, þó ekki sé enn hægt að fullyrða hvern-
ig það erfist. Því er það, að bændur eiga að
gefa þessu gaum, og getur verið rétt að
drepa geldu ána, sem misst hefir undan sér
af mjólkursótt, þó hún sé á bezta aldri.
I sambandi við þetta vil ég benda á ann-
að atriði, sem þessu er áhangandi. Vegna