Akranes - 01.04.1944, Blaðsíða 1

111. árgangur
Apríl — Maí 1944
4.—5. tölublað
HEIM
Arineldur -- Heilög vé
i.
Allt er í heiminum hverfult, alt nema
vissan um að þurfa að hverfa héðan
aftur. Þetta hafa allar kynslóðir á öll-
um tímum viðurkennt að meira eða
minna leyti. En menp hafa tekið mis-
jafna afstöðu til þessa mikilvæga sann-
leika, og sú afstaða hefur að ýmsu leyti
mótað líf þeirra hvors fyrir sig. Og ef
að er gáð, ekki aðeins hvors fyrir sig,
heldur smærri og stærri hópa, heimili
og „hálfar þjóðir“.
Sumir undirstrika þetta hverfleik-
ans tal á þennan veg: Að þar sem hann
verði ekki umflúinn, og áð þar sem þær
persónur sem nú eru á „leiksviðinu“
komi þar aldrei, eða annars staðar fram
aftur, þá sé „að lifa stutt, og lifa vel, og
láta bara fljúga“. Hinsvegar líta aðrir
svo á, að þetta hverfleikans tal sé ekki
nema hálfur sannleikur. í fyrsta lagi af
því, að hér séu þeir aðeins „gestir“, og
í öðru lagi af því, að jafnvel meðan hér
sé dvalið, þurfi líf og margvíslegt ör-
yggi mannanna ekki að svífa í eins
lausu lofti eins og það raunverulega
gerir á ýmsum stöðum og tímum.
Þrár mannanna eru margvíslegar.
Einn þráir það eitt, að „lifa og láta“ ó-
bundinn af öllum og öllu. Annar auð og
völd, og undirgefni annara, undir sinn
sterka vilja. Þriðji, að lifa kyrrlátu lífi,
eða athafnasömu, öðrum til gagns og
gleði, og sjálfum sér um leið.
Aldrei hafa menn komist hjá því, að
hafa samneyti hver við annan. Sambýl-
ið skapar margar þarfir, og við það
ILIÐ
koma í ljós margir agnúar, því yfirleitt
eru mennirnir vankantaðir eins og ótil-
höggnir steinar. Þetta samfélagshugtak
er víðast, þegar vér tölum um álfur,
eða heim allan. í öðru lagi þjóðir, og
síðan heimilin, hvert fyrir sig.
Það hefur lengst af verið viðurkennt
á öllum öldum, að það sé rétt og sjálf-
sögð skylda, að leggja rækt við heimil-
ið. Það sé rétt, bæði vegna einstaklings-
ins og heildarsamfélagsins. Yfirleitt við-
urkenna menn, að keppa beri að méiri
þroska og manngöfgi, og sníða beri af á-
gallana á því skipulagi sem menn búa
við. Skipulagi með ýmsum nöfnum, eða
„formum“, sem „há“- í heild sinni.
Aldrei hefur þessi þrá virzt eiga örð-
ugra uppdráttar. Og þó hefur hún
aldrei verið eins öflug og sterk sem nú.
Aldrei virðist þetta takmark vera
lengra undan en einmitt nú. Aldrei
hafa þó auðlindirnar verið meiri.
Aldrei hefur maðurinn komist lengra
í því að gera þær sér undirgefnar.
Og enn er þetta svo nálægt því, að
vera öfugmæli. Að einn segir að aldrei
hafi mannslífin verið lægra metin. En
annar segir, að nú berjist milljónir
manna fyrir því dýrmætasta, sem
mánnsandinn þekkir. Milljóna þjóðir
segja, að land vort sé allt i einu orðið
athvarf og hið bezta vígi til að verja
heiminn fyrir ofstopa og yfirtroðslum.
Á skammri stund skipast veður í lofti,
því ekki er langt síðan skáldið góða
kvað:' '
„Um þess kjör óg qldarfar,
aðrir hœgt sér láta,
sykki það í myrkan mar,
mundu fáir gráta“.
Hin óvænta „umhyggja“ í þessari
inynd var ekki vor heitasta ósk. Her-
námið hefur skapað oss hættur, innan-
frá og út á við. Aldrei hefur nokkru
sinni reynt meir á menning vora, þrótt
vorn og þor og „fornar dyggðir“.
Ef hér eru til „heilög vé“, þá þarf
ekki einungis vegna „innrásarhersins“,
heldur vegna sjálfra vor og þjóðarinn-
ar, að verja þau og treysta þau sem ó-
vinnandi „vígi“ menningar, siðgæðis og
þroska. í þessu . landi þekkjum vér
engin „heilagri vé“, en heimili vor. Ef
þéim er eitthvað áfátt, eða ekki óhætt
fyrir innlendri eða erlendri upplausn,
þá verðum vér að verja þau sem einn
maður. Og það er ekki nóg, að einstak-
lingurinn geri það. Ríkið verður að
skilja þessa þörf. Stjórnmálaflokkarnir
verða að skilja hana. Alþingi verður að
vaka yfir velferð þess félagsskapar vor
á meðal, sem veitir mest skjól og ör-
yggi, mestan þroska og manndáð, mest
gildi fyrir þetta líf og hið komanda, en
það eru heimili í eiginlegustu merkingu
talað.
Hvar sem þú ferð, hljómar þetta
gullna orð, heim, heim. Þú heyrir það
allt í kring um þig, og þú heyrir það
inn úr þínum eigin hugarfylgsnum. En
hvað er það þá, sem dregur þig heim?
Það er eitthvað sem þú hefur lifað. Það
er eitthvað sem þú getur ekki án ver-
ið. Það er heimili þitt, „heilög jörð“. Og
hver hefur svo helgað þennan reit? Eng-
inn nema mamma. Það er enginn til
nema mamma. Hvernig getur þú verið
að heiman, án þess að hugsa heim? Þú
getur ekki umflúið þann, sem þig og þú
elskar. Hver hefur gert þig að manni
nema hún mamma? Það er allt hennar
og þess vegna verður þú að halda verk-
inu áfram. Þú verður að skapa nýtt
heimili. (Fyrirmyndarheimili, sem er
arftaki þess bezta frá henni mömmu. Ef
þér tekst það, hefur þú ekki aðeins
aukið á þína eigin hamingju, heldur og
þjóðar þinnar. Og þú munt verða lang-
lífur í landinu.
Þó um margt sé deilt, viðurkenna sennilega flestir, að gott heimili sé
flestu meira virði, og eitt lúð öruggasta meðal til þess að skapa mönnum ham-
ingjusamt líf, og þjóðfélaginu nýta borgara. Hér í blaðinu mun, eftir því sem
við verður komið, birtir smdkaflar um þetta efni undir ofanritaðri fyrirsögn.
Ó. B. B.