Akranes - 01.12.1945, Blaðsíða 7

AKRANES
l3ð
hans og sagði: „Gröfum upp lík villumanns þessa og brenn-
um á báli.“ Keisarinn leit við honum með þóttasvip og mælti:
„Ég fer ekki með ófriði á hendur látnum, heldur liföndum.“
Síra Jóhannesi Bugenhagen var ekki bannað að predika. En
það var Wittembergbúum fyrir mestu að eigi væri bönnuð
boðun orðsins.
Þó komst ekki á friður fyrr en fimm árum síðar.
Frumherjar siðbótarinnar tóku nú fast að eldast. Melank-
thon treysti þá Páli Eber bezt, eins og Lúther. Hann fékk
hann því til að taka prestsvígslu og gerði hann að nánasta
trúnaðarmanni sínum, og loks kom Melankthon því til leið-
ar, að Páll var skipaður yfirbiskup Saxlands.
Enginn maður var sárari harmi lostinn við fráfall Melank-
thons en Páil Eber. Kemur það m. a. í ljós í biffi hans til
kjörfurstans um það leyti. Þar segir svo: „Melankthon lofaði
mér vernd sinni og aðstoð, er hann svo að segja dró mig fram
í fremstu víglínu. Nú var hann kallaður burt. En ég stend
eftir einmana, óreyndur og ódugandi í baráttunni fyrir mái-
efni Drottins við óvini hans.
Þótt Páll Eber vær óvenjulegum dugnaði og gáfum gædd-
ur, var hann auðmýktin sjálf. Hann var að eðlisfari hlédræg-
ur maður og friðsamur. „Sannleikurinn fullkomnast í kær-
leikanum," sagði hann.
Þó urðu efri ár hans stöðug barátta. Hann vildi fá miklu
meiru orkað, og ábyrgð embættisins lá honum þungt á
herðum.
„Ég er sem óttasleginn fanginn fugl, er sleppur ekki úr
búri sínu fyrr en hann hefur sungið sig í hel. Orð Krists
ein veita mér kraft,“ sagði hann.
En söngvar Páls Ebers hafa ómað innan kristninnar í fjór-
ar aldir. Kröftugustu sálmar hans hafa einkum verið sungn-
ir á sorgarstundum eða á hörmunga- og hættutímum í lút-
herskum löndum. Þeim sálmum var útskúfað úr íslenzkum
sálmabókum, er Leirárgarðabókin kom út 1801 og hafa þeír
ekki verið teknir upp síðan. Hins vegar er elzti áramótasálm-
ur vor eftir Pál Eber. Það er 481. sálmurinn: Seg þakkir
Guði góöum. í nær þrjár aldir sungu forfeður vorir þann
sálm (í annarri þýðingu að vísu) eftir prédikun á nýjársdag
og við húslestra á gamlaárskvöld. Og þá var það föst venja
að tví- eða þrítaka til áherzlu fjórar síðustu hendingar
sálmsins.*)
Þýðing sú, er vér nú notum er allnákvæm, nema í 1. versi
og í upphafi 3. erindis.
Ef 1. versinu er snúið í óstuðlað mál samkvæmt frumtext-
anum verður það á þessa leið:
„Elskuðu börnin litlu! Hjálpið mér að vegsama gæzku Guðs
með söng og vera honum á aðra vegu síþákklátur, einkum nú
undir árslokin, þegar sól tekur að hækka og nýjárið er
skammt undan.“
Frumtextinn sýnir hvernig sálmurinn hefur orðið til. Hann
er ekki í fyrstu ortur til þess að syngjast í kirkju, heldur á
heimili höfundar sjálfs. Þar sjáum vér unga sem eldri sam-
einast í lofgjörð. Þar skín og í gegn auðmýkt biskupsins er
hann biður börn sín að hjálpa sér til þess að lofa Guð. Börn
Páls Ebers og konu hans urðu alls fjórtán. Frumsálmurinn
varðveitir nafn eins þeirra. Ef upphafsstafir versanna sex
eru lesnir saman kemur fram nafnið Elene, en svo hét eigin-
kona skáldsins og dóttir. Má lesa um hjónaástina og föður-
ástina að baki þeim skáldaleik höfundarins. En sú ást fékk
mörg sár. Á tveim mánuðum missti Páll Eber þrjá ástvini,
konu sína og tvö börn. Loks átti hann aðeins fjögur börn
eftir á lífi af fjórtán. En sjálfsagt hefur sálmurinn aldrei
verið sunginn af meiri innileik á heimili höfundar, en þau
árin, sem eitt eða fleiri systkini höfðu horfið úr hópnum.
*) Sbr. t. d. Grallarann 1779 bls. 44—46, sálmabókina 1801 nr. 249 og
bókina „Gamlar glæður" bls. 127—128.
Seg þakkir Guði góðum
Seg þakkir guði góðum
hans gjörvöll barnahjörð;
syng hátt meö helgum ljóðum
þcim herra lof á jörð,
sem nú um árið eitt
lét enn þá elsku sína
svo ástúðlega skína
og hefur hjálp oss veitt.
Ó, gefum allar gætur
að gæzku þeirri’ og náð,
scm dásöm daga’ og nætur
frá drottni skein á láð;
ó, munum miskunn þá,
sem að oss öllum gætti
og allra þarfir bætti
cn böli bægði frá.
Vor lýður, land og kirkja
fékk liknar blessað ár;
sinn víngarð enn lét yrkja
lijá oss vor drottinn hár,
og vorri veiku þjóð
lians náðarnægta brunnur,
af náðarorði kunnur
scm áður opinn stóð.
I*ótt að oss stundum styrmdi,
oss studdi drottins hönd
og oss í þjáning þyrmdi
og þrauta leysti bönd;
þótt sekir séum vér,
lét Guð oss glatast eigi,
en gaf oss frest að megi
hver villtur sjá að sér.
I myrkri syndar svarta,
cr sífellt á oss lá
sitt lieiiagt föðurhjarta
lét hæstur Guð oss sjá,
og gaf oss vægðar von,
með' iðrun ef vér snúum
frá illu brátt og trúum
á Krist, hans kæra son.
I*ú, drottinn, gott allt gefur,
þig göfgi rödd og mál;
þú, drottinn, hjálpað hcfur,
þig hciðri líf og sál,
í Jesú nafni nú
vér biðjum; fjarlæg fáriö
og farsælt gef livert árið,
sem enn oss ætlar þú.
Enginn áramótasálmur hefur orðið endingarbetri né vin-
sælli í heimalandi sínu en þessi sálmur Páls Ebers. Kristin
kirkja reyndist hið eina, sem ofbeldið fékk ekki yfirbugað í
heimalandi hans. Og inni í kjallararústum hálfhruninna húsa
mun þessi sálmur víða verða sunginn af sama klökkva og
innileik nú um áramótin sem þá er flest ungu systkinin voru
nýhorfin af heimili höfundar sjálfs. Þegar mest á reynir verð-