Akranes - 01.01.1950, Síða 12

r
HJUIN GERÐU
FRÆGAN
GARÐINN
I |
j Þriðja og
Það er nú orðið svo langt síðan að sið-
asta grein mín um þetta efni kom í Akra-
nesi, (7—8. tlb., 1948) að lesendur eru
sjálfsagt búnir að tapa samhenginu. Ég
tók siðast dæmi af vinnumanni, sem ég
starfaði með part úr sumri, við heyskap.
Þegar kvíærnar runnu framhjá okkur í
hagann eftir morgunmjaltirnar, eygði
hann í glæstri framsýn viðskipti sín við
þær, þegar vetraði og lét það í ljós við
mig með þessari ógleymanlegu setningu:
„Mikil unun verður nú að gefa þessum
blessuðu munnum tugguna í vetur.“ Hann
lifir í tvöfaldri gleði starfsins, bæði af
því að afla og miðla. Tíminn og starfið
er frjó guðsblessun svona mönnum. —
Ég mun hafa óskað eftir því, að ef ein-
hverjir lesendur mínir vissu um sann-
söguleg dæmi um fórnir hjúanna fyrir
starfið og húsbændurna eða heimilin, að
skrifa mér um það. Ekkert hefur komið,
en Akranes myndi með þökkum þiggja,
ef einhver hefði eitthvað fram að færa um
það efni.
Þessu næst ætla ég að segja frá atviki
úr lífi 12 ára sveitadrengs laust eftir 1890
og ábyrgist að frásögnin er raunveruleg
Og sönn.
Drengur þessi hafði það starf, sem fjöl-
margir íslenzkir sveitadrengir hafa feng-
ist við, að smala kvíám til mjalta kvöld
og morgna, eftir að-hætt var að sitja hjá,
og tálma ánum burthlaupa á annan hátt,
2—3 vikum eftir fráfærurnar. Ánægju-
legt var það að geta með hjálp seppa, kom-
ið með allar ærnar með tölu á kvíarból á
réttum tíma. Það er sönn sigurgleði, sem
þá vaknar í hug unglingsins, ekki þýðing-
arminni en við sigra í kappleikjum nú-
timans. Hér er enginn, sem býður ósigur,
,er þarf að hafa meðkennd með.
En það var nú ekki alltaf að svona vel
gekk. Sumar ærnar vildu bora sér út úr
og þá kostaði það nýja smalamennsku
að leita þeirra, svo fljótt sem auðið var.
En verstar voru tvævetlurnar fimm, sem
fullorðna fólkið sagði að hefðu gengið í
fjallinu árið áður, er þær voru gemlingar.
Svo bar það við einn morguninn að vant
var allra tvævetlanna. Tjáði nú ekki ann-
að en bera sig karlmannlega og hefja fjall-
gönguna. Drengurinn hafði aldrei farið í
fjallið áður og bar því nokkurn kviðboga
fyrir að glíma við þraut þessa.
Eftir all erfiða göngu upp í 6—700
metra hæða fann drengurinn ærnar upp
undir brún i svokölluðu Drottningargili.
Þar eru hamrar háir og gil ægilega djúpt.
Stórhrikaleiki þessarar fjallanáttúru yfir-
_____síðasta grein j
|björns guðmi ndssonar j
fyrrverandi skólastjóra
j um þetta efni.
gekk allt, sem hann hafði áður séð. Hér
stóð hann heillaður af tvennu: Mikilleik
náttúrunnar og gleðinni yfir að hafa
fundið það, sem hann leitaði að. Hann
naut nú þessa um stund og hvildar eftir
brattgengið í trausti þess að ærnar myndu
rölta í hægðum sínum heim á leið. Þarna
hagar svo til að fjallið lækkar eftir því,
sem nær dregur bænum. „Gangarnir“,
sem við kölluðum á mótum blágrýtislag-
anna, enduðu því hver af öðrum við brún
íjallsins eftir því, sem heimar dregur og
svo var og um þann „brúnargang,“ sem
drengurinn fann ærnar sínar i. Þegar
hann kom á brúnina, sá hann, mót von
sinni, ærnar hvergi. Hann hugsaði fyrst
að þær væru komnar lengra og máske
niður fyrir brúnina í áttina heim. Hljóp
hann því eftir brúninni og skyggndist
fram á hvert klettanef alla leið heim á
Stóra-tind, en hvergi kom hann auga á
ærnar né för eftir þær í aurnum. — Nú
mátti með sanni segja, að yfir þyrmdi í
sálu drengsins, í stað gleðinnar og hrifn-
innar, sem áður ríkti þar. Var nú komin
sárasta örvænting og skömm. Hvemig gat
hann fyrirgefið sjálfum sér að tapa aftur
ánum, sem hann var búinn að finna?
Hvernig gat hann sagt nokkrum manni
frá þessum aumingjaskap, er átti sér stað
svo að segja samtímis mestu gleði og
stærsta sigri lífs hans. Hann hentist há-
skælandi fram og aftur um fjallsbrúnina,
gætandi fram á hvert klettanef en árang-
urslaust. Loks er hann kominn aftur út á
Stóra-tind, gjörsamlega ráðþrota og niður-
brotinn. En þar tekur hann nú að ákalla
guð, heitt og innilega um hjálp. Einhverju
fannst honum að hann yrði að heita guði,
ef hann hjálpaði sér nú að finna ærnar.
Honum kom í hug gamla amma, hvað hún
hefði verið honum góð og borið hann um
túnið með sínum veiku burðum, mikið
oftar en nauðsyn krafði. Honum var afar
hlýtt til ömmu sinnar, en einhvern veg-
inn fannst honum á þessari sáru neyðar-
stund, að hér skorti eitthvað á við það sem
vera ætti, svo hann lofar guði því, að
hann skuli vera betri við ömmu, ef hann
fyndi nú ærnar. Honum hægðist við bæn-
ina. Hann þerraði augun og litaðist um
og hvað sér hann? Fimm kindur með sama
lit og ærnar hans á greiðri ferð fram
Flatafjall hinum megin við Leynihvylft.
Nú voru sporin ekki talin. Nú var drif-
fjöðrin gleði og eftirvænting. Jú, þetta
reyndist að veru ærnar drengsins, þær
höfðu snúið við strax á brúninni í öfuga
átt við það sem drengur hélt og verið
horfnar niður í Leynihvylftina, þegar
hann kom á brúnina. Dró nú drengur ekki
af sér, svo ærnar urðu að anda opnurn
munni, er nálgaðist hvíarnar.
Hver er hugsunarhátturinn nú gagn-
vart vinnu? Mér er það full ljóst, að nú
hafa menn til brunns að bera þekkingu
og leikni í ýmsum vinnubrögðum fram
yfir það sem áður var, enda verkefnin orð-
in miklu fjölbreyttari. Sérstaklega er það
öll meðferð véla, sem heimtar mikla ná-
kvæmni og samvizkusemi, enda mikil
þekking og próf, sem útheimtast til þess-
ara starfa. 1 þessum störfum öllum standa
menn nú framar en var fyrir hálfri öld.
En það eru hin algengu störf, hin almenna
vinna, sem á sér nú orðið annan hljóm-
grunn í hugum fólksins. Nú eru tveir
rúmfrekir gjörendur komnir þar með í
spilið, sem ekki gætti eins áður. Það eru
krónan og klukkustundin.
Auðvitað er sjálfsagt að hafður sé mæli-
kvarði á vinnu sem öðru verðmæti, sem
selt er, en gæta þarf varhuga við, að mínu
áliti, að láta ekkert annað komast þar að.
Það hefur þekkst til skamms tima í sveit-
um og þekkist víða enn að innbyrðis hjálp
bænda og búaliðs er ekki skráð til greiðslu
öðru vísi en að hjálpa aftur, þegar á þarf
að halda. Þar sem svona er háttað, leggst
árlega nokkurt fé í þann varasjóð sem
hvorki mölur né ryð fær grandað: Lif-
andi bróðurkærleikur í starfi, sem börnin
alast upp við og þykir sœlt að gerast þátt-
takendur í. En því miður eru lika aðrar
myndir til, sem fyrir augu og eyru bera.
Meira kaup, styttri vinnutími, svik í
vinnuafköstum, svo megn, að heyrt hef
ég að dregið sé dár að þeim mönnum, sem
vinna af kappi hverja stund meðan vinnu-
tíminn stendur yfir.
Hernámið og hernámsvinnan hefur
stórspillt hugsun fjölda Islendinga gagn-
vart vinnu og vinnubrögðum. Þær eru
hræðilegar sögumar, sem gengið hafa um
sviksemi og fjárdrátt í sambandi við þá
vinnu á hemámstímabilinu. — Maður
verður að vona að þetta hverfi, þegar
hægii líkt og moldrokið, sem fylgir stór-
viðri. Þjóðin verður aS eiga vinnutryggð
og vinnuvirðingu. Það er sú kjölfesta, sem
siðmenntuð þjóð getrn ekki án verið. Vert
er að geta þess og ekki síður að gæta þess,
að nú er flest vinna framkvæmd í félags-
skipulögðu formi, eftir samþykktum og
ákvörðunum hvað vinnulaun og verð
vinnunnar snertir svo það, sem sérstak-
lega snýr að hverjinn einstaklingi er það,
12
ARRANES