Akranes - 01.05.1950, Blaðsíða 8
legum hætti. Þá fyrst er gengið að því með
oddi og egg að starfrækja út í æsar þau
tæki, notfæra sér þekkingu og starfsað-
ferðir, sem farið var að tíðka með hinum
stærri menningarþjóðum, og þar höfðu
gefið bezta raun. Hefur þetta starf borið
svo mikinn árangur í vörnum, bata og
fullkomnum rannsóknum, áð vakið hefur
athygli, eigi aðeins innan lands, heldur
og með öðrum þjóðum. Svo mikla athygli
hefur þetta glæsilega starf Sigurðar Sig-
urðssonar vakið á alþjóða vettvangi, að
hann hefur verið kvaddur þar til ráða-
gerða, og boðið starf í þágu alþjóðaherkla-
vama, sem hann hefur þó hafnað í því
formi, sem það var boðið.
Slík afrek geta fámennar þjóðir unnið
á sviði alþjóða, í visindiun, menningar-
og mannúðarmálum. f því, sem lífgar og
læknar, og tryggir frið, frelsi og öryggi,
hetur en nokkur vopn, sem múgmennska
stórþjóðanna á að stýra.
Þrjú stig, — þrjú tímabil.
Þetta em vafalaust mikilvægustu
áfangar í berklavamastarfseminni hér á
landi:
1. Stofnun og starfsemi heilsuhælisfélag-
anna og bygging heilsuhælisins á Víf-
ilsstöðum.
2. Berklavamalögin frá 1921 og endur-
skoðun þeirra 1939.
3. Stofnun Berkla-yfirlæknisembættis
1935-
í sambandi við berklaveikina beinist at-
hygli kunnáttumanna sérstaklega að
þessu þrennu:
1. Að finna sjuklingana, og þá sérstak-
lega sýkilberana.
2. Að lækna þá, leiðbeina og hjúkra.
3. Að taka við þeim og verja þá frekari
áföllum, er sjúkrahúsvistinni líkur.
Með byggingu hælisins á Vífilsstöðmn
má því segja, að hafizt hafi verið handa á
miðþætti þessa máls. Er það náttúrlega
eins og á stóð fyllilega afsakanlegt. Bæði
þiu-fti þá ekki að „leita“ að berklasjúkl-
íngum, enda þá ekki þekking á eðli veik-
innar slik sem síðar, t. d. á þeirri hættu,
sem stafar af sjúklingum, sem geta auð-
veldlega verið smitberar, án þess áð þeir
eða læknir viti af.
Með stofnun embættis berkla-yfirlækn-
is er fyrst fyrir alvöru ræktur sá mikil-
vægi þáttur að „leita“ að berklasjúkling-
um. Gerði Sigurður Sigurðsson þetta strax
að aðalþætti starfs síns. Fyrst með þvi að
efla og auka berklavamastöðina í Beykja-
vik, — sem minnzt hefur verið á áður. —
Eftir þær endurbætxn- og aukna starf
varð það að samkomulagi milli Sjúkra-
samlags rikis og bæjar, að hver aðili fyrir
sig greiddi 1/3 kostnaðar við hana. Hefur
starf þessarar stöðvar farið vaxandi ár frá
ári. — Voru t. d. síðastliðið ár rannsak-
aðir nálega 1/3 af öllum bæjarbúmn, fyrir
utan fjölda fólks utan af landi, sem þar
kemur einnig oft til skoðunar. Á árinu
1949 var því skipaður sérstakm yfirlækn-
ir þessarar stöðvar, dr. med. Óli Hjaltesteð,
sem um margra ára skeið hefm unnið
með berklayfirlækni að berklavömum,
og getið sér hinn bezta orðstír.
Árið 1938 var komið upp berklavama-
stöð á Akmeyri, sama ár á Seyðisfirði og
í Vestmannaeyjum, og 1939 á fsafirði og
í Siglufirði. Stöðvar þessar em allar vel
búnar tækjum og þjóna ekki aðeins þeim
læknishémðum, er þær liggja í, heldur
nálægum héruðum svo vitt, sem til þeirra
verður náð. Láta þær í té ókeypis skoðanir
og hvers konar leiðbeiningar i berkla-
varnamálum.
Hin almenna berklaskoðun.
Eins og kunugt er og að var vikið, eru
til svonefndir berklaberar, eða smitberar.
Þettu 'fólk getur verið lengi meðal al-
mennings nokkurn veginn frískt, án þess
að vita, að það sé berklaveikt eða beri
veikina. Þetta fólk er því hið allra hættu-
legasta gagnvart útbreiðslu veikinnar.
Þess vegna er það hin mesta nauðsyn að
vera vel á verði gagnvart þessari hættu.
Bezta ráðið er því, að sem flestir og helzt
allir korni við og við til skoðunar í hinum
ýmsu berklavamastöðvum.
Fyrii- því hóf Sigurður Sigmðsson hér
sína róttæku berklaskoðun 1945, þar sem
svo að segja hvert mannsbarn í hænum
var skoðað. Vakti þetta mikla athygli víða
utan lands, því að þá hafði enn mjög óviða
farið fram svo gagnger rannsókn í þó svo
stóm bæjarfélagi. Finnst berklayfirlækni
það sérstaklega í frásögm færandi, hve
yfirleitt var auðvelt að fá fólk til skoðunar.
Síðar var þessi skoðun hafin víðar um land
með svipuðum árangri, sem í Reykjavik.
Nú er slík skoðun orðin svo almenn, að
sum árin er yfir 20% af þjóðinni berkla-
skoðað, og komst þetta áminnsta ár 1945
yfir 40% af íhúum alls landsins.
Árangurinn er ótrúlegur.
í sambandi við þennan merka kafla,
skal svo að lokum vikið að hinum ótrú-
lega árangri, sem náðst hefur hér á landi
í lækkandi dánartölu af völdum herkla-
veiki frá 1930.
Árið 1930 er dánartalan 21,6 af hverj-
um 10 þúsund landsmanna.
Árið 1947 er dánartalan 5,3 af hverj-
um 10 þúsund landsmanna.
Árið 1948 er dánartalan 3,4 af hverj-
um 10 þúsund landsmanna.
III.
Lokaþátturinn. — Lífið sigrar.
f einum kafla hér á undan, — hönd
dauðans — hef ég sem áhorfandi lýst hinu
dapmlega viðhorfi sjúklinganna, eins og
mér kom það fyrir sjónir. Ég held að þetta
sé rétt myhd af hinrnn liðna tíma. En
það, sem nú vekur jafn mikla undrun,
er einmitt hin gagngera breyting á við-
horfi sjúklinganna sjálfra til þessa bleika
hölvalds. Eins og vonleysið var mikið og
almennt hjá þeim áðm, virðist mér nú
ríkja meðal þeirra birta og bjartsýni, og
trú á lífið og möguleika þess. Þrátt fyrir
þá stýfingu eða skerðingu á lífsmætti,
56
AKRANES