Akranes - 01.05.1950, Blaðsíða 14

A norskum söguslóðum
Klukkan nímlega hálí tíu, sunnudags-
morguninn 15. maí, rölti ég ofan á járn-
brautarstöðina í Þrándheimi. Veðrið var
hlýtt og vorlegt, hægur andvari og sól-
skin. Brautarstöðin er á hólma eða eyju,
sem tengd er við land með stórum brúm.
Fyrr hafði hún verið uppi í borginni, en
þótti lítíl bæjarbót og þvi flutt.
Þegar á brautarstöðina kom, keyptí ég
mér farseðil til Veradals-stöðvar, en hún
er norður með Þrándheimsfirði, tæplega
100 km. frá Niðarósi. Farseðillinn kostaði
kr. 8.20. — Ætlun mín var að heimsækja
Stíklastaði, þar sem hin fræga orrusta var
háð árið 1030 og Ólafur konungur Har-
aldsson féll, sem kallaður er hinn helgi.
Þetta er einn af sögufrægustu stöðum í
Noregi, og segja má, að Ólafur konungur
væri um fleiri alda skeið þjóðardýrlingur
Norðmanna. Og enn þann dag í dag, er
hann það, þótt ekki sé lengur um beinan
átrúnað að ræða.
Norðurlandslestín beið á teinunum,
löng halarrófa af vögnum og fór ég nú
að leita mér að sæti við glugga, þóttist
koma snemma, þvi að brottfarartíminn
var ekki fyrr en kl. 10.10. — En þáð kom
i ljós, að fleiri höfðu verið fyrirhyggju-
samir en ég, og hvergi farm ég autt sætí
við glugga, þótt ég gengi vagn úr vagni.
Loks lenti ég inn í matarvagninum og
sneyptíst þaðan öfugur út, sá nú hvað
verða vildi. Tók ég nú þá ákvörðun að
hafast við í ganginum, hengdi frakkann
minn þar á snaga og tók mér stöðu við
glugga. Þetta reyndist mér mesta þjóðráð,
þvi að gangmegin var útsýni til fjarðar-
ins ágætt og stóð ég eða rölti um gangana
alla leið, eða um það bil í 3 klukkustundir.
Á tílsettum tíma skreið lestin af stað og
hélt norður úr borginni. I útjaðri bæjarins
eru Hlaðir, þar sem jarlar sátu forðum
og konungar, en í þetta sinn gafst lítið
færi á að skoða þann stað, þvi að ormur-
inn langi jók nú drjúgum skriðinn og
borgin hvarf að baki. — Otsýni var mikið
og fritt um firði og fjöll, hamrahlíðir,
stöðuvötn og skóga, endalausa skóga upp
um öll fjöll. Brautarstæðið er hér hrika-
legt, víða sprengt gegnum kletta og framm
í hamrahlíðum. Þó er hér ekki eins stór-
kostlegt umhverfi og á Dofrabrautinni eða
Bergensbrautinni, t. d. aðeins ein jarð-
göng og ekki löng. Viða var komið við
og sums staðar staðið við æði lengi. Fóru
menn sér að engu óðslega, sýndist mér,
röbbuðu við heimamenn á viðkomustöð-
um, fengu sér hressingu i veitingastofun-
um, tóku lifinu yfirleitt með mestu ró-
semi. Ein stöðin heitir Hell, sennilega
skritið nafn í eyrum enskumælandi fólks.
En hér um slóðir er ekkert atbugavert
við það að „go to Hell“, þangað fara víst
margir, þvi að krossgötur eru hér. Grein-
ist járnbrautin, og liggur önnur greinin
austur yfir til Svíþjóðar. Ég skírði staðinn
Hellu, liklega hefði a-ið dottið aftan af
fyrir einhverja slysni. Nafnið fannst mér
líka vel við eiga, nóg var hér af klettum
og hengiflugum á næstu grösum. Mér
sýndis Hella þokkalegasti staður, kynntist
henni þó lítið. Liklega eiga þeir þarna
sitt kaupfélag og sinn Ingólf. — Rétt inn-
an við Hellu er Stjördalstöð, þar er tölu-
vert stór bær og flugvöllur skammt frá. —
Jámbrautin liggur hér viða alveg niður
við flæðarmál, en hinn spottinn framm i
snarbröttum sjávarhömrum. Inn á móts
við Frosta liggur hún á kafla í djúpri og
þröngri dalskoru, klettarnir virðast strjúk-
ast við vagnrúðurnar og skröltið í hjólun-
um verða hærra og harkalegra á meðan.
En svo rýmkvast um aftur, ný útsýn opn-
ast og nú er skammt til Lifangurs. Lifang-
ur og Veradalur! Hvernig getur nokkur
íslendingur komið á þessar slóðir, án þess
að harmsagan gamla um Hrafn og Gunn-
laug komi þeim í hug. Hér voru þeir á
ferð fyrir nærri hálfri 10. öld. En engin
skemmtiferð var það, mikil örlög og ill
spunnu hér lokaþáttinn í ógleymanlegum
harmleik Hér i Lífangri var Hrafn þá
staddur, en Gunnlaugur hafði þá verið
einn vetur við konungshirðina á Hlöðum.
Þangað fréttir hann, að Hrafn muni vera
lagður a'f stað frá Lifangri áleiðis til Sví-
þjóðar. Biður hann þá ekki boðanna,
fer til Lífangurs og veitir fjandmanni
sínum eftirför upp Veradal, „og kom
þar að kveldi jafnan, sem Hrafn
hafði áðr verið um náttina“. — En
örlögin gefa ekki grið og Gunnlaugur legg-
ur nótt við dag unz fundum þeirra ber
saman: „Og um morgininn í sólarroð, þá
sá hvorir aðra. Hrafn var þar kominn, sem
voru vötn tvö, og meðal vatnanna voru
vellir sléttir. Þar heita Gleipnisvellir. En
fram i vatnið annað gekk nes lítið, er
heitir Dinganes. Þar námu þeir Hrafn við
í nesinu....“. — En þarfleysa er að rekja
hér svo kunna sögu, en ég get ekki annað
en verið að hugsa um og rifja upp þessa
löngu liðnu atburði, þar sem ég stóð við
vagngluggann, og lét augun hvarfla um
þessar söguslóðir. Mikið langaði mig til
að sjá staðinn milli vatnanna tveggja, en
þess var nú ekki kostur, allt of mikið iir
leið, austur undir landamærum. Finnur
prófessor Jónsson rannsakaði staðhætti og
telur fund þeirra Hrafns og Gunnlaugs
hafa.orðið við Breivatnið, milli Sandvíka
og Melen. Þar gengur lítið nes út í vatnið
og telur prófessorinn það vera orrustustað-
inn. Það var siðasta hólmgangan i Noregi.
Á Lifangur-stöð var staðið við stundar-
korn. Ég var orðinn svangur og tróðst
ásamt mörgum fleirum inn í veitingasal
stöðvarinnar, til að reyna að ná í ein-
hverja lífsnæringu. Þar var ekki greiður
gangur, fleiri voru svangir en ég. En eftir
harða sókn tókst mér að ná í mjólkurglas
og tvær brauðsneiðar með mysuosti, en
í því var kallað í hátalara: I.estin er að
fara! „Tak plass!“ Ruddist þá lýðurinn út
og höfðu ýmsir nauman tíma að ljúka sín-
um skammti. Ég hvolfdi í mig úr glasinu,
þreif sneiðamar og lét berast út með
straumnum. Komst ég klaklaust inn í
minn vagn og át sneiðarnar þar i gangin-
um, var ég ekki einn um það. — Var nú
skammt til Veradalsstöðvar. Þar hypjaði
ég mig út og tók að spyrjast fyrir um
leiðina til Stiklastaða. Var mér sagt, að
þangað væru 4 km., en engir áætlunarbíl-
ar á þessum tíma. Leitaði ég uppi bílstöð
og spurði hvað bíll kostaði þessa leið.
„Þrjár og sextíu“, sögðu þeir. Settist ég
svo inn í fína „drossíu" við hliðina á ung-
um manni, sem var hinn ræðnasti. Alla
leiðina til Stiklastaða var ekið um trjá-
göng, var þama mjög fallegt, allt að færast
í marzskrúða, sól og sumarbliða. — Að
skammri stund stóð ég úti fyrir kirkjunni
á Stiklastöðum, en til annarrar handar
var allstór bygging, og sagði bílstjórinn
mér, að það væri bamaskóli sveitarinnar,
væri skólastjórinn jafnframt „klokker“
eða kirkjuvörður, og mundi vera heillaráð
að hitta hann og leita fræðslu og upplýs-
inga um staðinn. — Þakkaði ég bílstjór-
anum fyrir þægilegheitin, borgaði honum
þessar 3 kr. og 60 aura, og skildum við það.
Tók ég nú að svipast um á þessum sögu-
fræga stað og leggja niður fyrir mér,
hvemig bezt væri að verja tímanum. —
Varð mér fyrst fyrir, að ganga upp á hæð-
ina, þar sem Ölafsstyttan stendur, nokk-
urn spöl frá kirkjunni. Styttan stendur
á hól eða hæð og eru stór tré í kring, en
þau næstu höfðu verið höggvin nýlega,
og var eins og tunnubotnar lægju á jörð
inni, þar sem stofnarnir höfðu verið sag-
aðir í sundur. Á þessum stað er talið að
Kálfur Árnason hafi hulið lík Ólafs kon-
ungs, eftir fall hans og eru um það ýmsar
helgisögur. Styttan er granítstöpull fer-
strendur að neðan, en efst sívöl súla með
krossi. Á súlunni er svohljóðandi áletrun:
„Þessi stytta er reist árið 1805 til minn-
ingar um Ólaf konug Haraldsson, kallað-
an hinn helga, sem féll í ormstunni við
Stiklastaði hinn 29. júlí 1030.“
Skammt frá er önnur hæð, vaxin fal-
legum trjám. Sá ég í gegnum laufið, að
hús stóð þar inni í lundinum og var á
turn, líkt og á kirkju. Þangað upp lá
62
AKRANES