Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2004, Page 20

20 LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 2004
HelgarblaO DV
I>;vr reikistjörnur
sem hingað íil hafa
fundist eru gasrisar
á borö viö Júpíter
þar sem ólíklegt er
aö líf þrítlst og
altént nærri úti-
lokaö aö þróasl geti
tæknimenning í
okkar skilningi. Ný-
fundin reikisí jarna
viö sólstjórnuna
Gliese 436 er Iiins
vegar mer Jöröinni
aö stau ö ('ii nokkur
pláneta sem fundist
liefur fram aö
þessu. Fundur
hennar hefur aukiö
visindamönnum
hjartsýni í leilinni
aö hiiuim heilaga
kaleik sfjarnvís-
indamaniia: fyrsiu
reikistjiirnunni
utan .laröarinnar
þar s(‘in líf getur
þrilist og þróast til
vits og ára.
Nýja reikistjarnan við Gliese
436 Þetta er aö sjálfsögöu hug-
mynd listamanns; mynd hefur ekki
náöst afplánetunni ennþá. Hér hefur
hún veriö teiknuð meö skýjabeltun-
um eins og um gasrisa væri aö ræða
en ekki er þó útilokað aö um sé að
ræða„klettaplánetu“ eins og Jöröina.
Jöröin hefur veriö sett inn á myndina
I réttristærð til samanburöar.

Leynist líf á
þessum hnetti ?
í síðasta mánuði fundust tvær
nýjar reikistjömur í órafjarlægð frá
sólkerfinu okkar. Þær bættust í hóp
þeirra tæplegu 140 reikistjarna sem
fundist hafa undanfarinn áratug eða
síðan menn þróuðu nægilega ná-
kvæm tæki til að geta greint plánetur
yfir óravíðáttur geimsins.
Raunar er varla unnt ennþá að
„sjá“ reikistjömur í öðmm sólkerfum
í neinum raunverulegum skilningi
heldur hafa menn reiknað út tilveru
þeirra út frá örlidum ffávikum í
hegðun stjarnanna sjálfra. Þótt reiki-
stjömur séu eðli málsins samkvæmt
mun minni en sólirnar, sem þær
snúast umhverfis, hefur þyngdarafl
þeirra samt áhrif á móðurstjörnuna.
Og þeim mun meiri áhrif sem reiki-
stjarnan er stærri og þyngri.
Gasrisar stærri en nokkurn
grunaði
Því hafa menn fram til þessa fyrst
og fremst getað reiknað út staðsetn-
ingu mjög stórra reikistjama, það er
að segja þeirra sem em að minnsta
kosti jafn stórar og hann Júpíter okk-
ar.
Reyndar hefur komið vísinda-
mönnum nokkuð á óvart hversu
stórar reikistjörnur þeir hafa fundið.
Áður en plánetuleitin hófst fyrir al-/
vöm töldu flestir að Júpíter væri um
það bil í efstu mörkum hins mögu-
lega, þegar reikistjörnur væm annars
vegar. Ef þær yrðu öllu stærri myndi
hefjast í þeim kjamasamruni sem
gerði þær í reynd að lidum sólum. En
nú hafa fundist margar reikistjömur
sem em tíu eða tuttugu sinnum
stærri en Júpíter og jafiivel ennþá
töllauknari.
íslendingur finnur ævagamla
reikistjörnu
Einnig kom á óvart þegar risastór-
ar Júpíter-plánetur fundust mjög ná-
lægt viðkomandi sólstjömum. Menn
höfðu álitið að mjög stórir gasrisar
hlytu að vera fyrst og ffemst langt frá
sinni sól; slík tröll héldust vart á
braut mjög
nálægt sólu. En nú hafa fundist fjöl-
margir risavaxnir gasrisar sem æða
hringinn í kringum sína sól mjög
skammt ffá yfirborði hennar. Mun
nær en til dæmis Merkúr hringsólar
kringum sólina.
Fleira hefúr komið á óvart við leit-
ina að refldstjömunum. Á síðasta ári
vakti einna mesta athygli að þá fann
hópur vísindamanna reikistjömu
sem þeir reiknuðu út að væri rúm-
lega 12 milljarða ára gömul. Til