Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1930, Page 69

ing lopts og þynning, og hér er talað um tíðni eða
sveifluljölda á sekúndu hverri, eftir því hve oft á
sek. verður mest samprýsting lopts á sama stað, og
um öldulengd, eftir því hve langt er frá stað, þar
sem loptið er mest samþrýst, til næsta staðar, þar
sem það samtimis er líka mest samþrýst. Pessi sveiflu-
hreiflng loptsins berst svo frá hljóðgjafanum út í
loptið í allar áttir með hér um bil 340 m. hraða á
sekúndu hverri, en sjálft efnið, loptio, færist nærri
ekkert til, en veltur bara fram og aftur kringum
sama stað sem það var upphaflega. Hraði sveifluhreif-
ingarinnar fæst með því að margfalda saman öldu-
lengdina og tíðnina (sveiflufjöldann á sek. hverri).
Nú er hraðinn hinn sami, hvort sem tiðnin er lítil
eða mikil, og af því sést, að til mjög tíðra sveiflna
svarar nijög lílil öldulengd, og öfugt.
Við eigum eftir að athuga eitt höfuðatriði við þessar
sveiflur, sem sé það, að margir hlutir eru sérstaklega
Viðkvæmir fyrir ákveðnum tóni eða ákveðinni tíðni
sveiflnanna. Háir tónar eru mjög tíðar loptsveiflur,
en djúpir tónar eru mun ótiðari loptsveiflur. Ef vér
i.*1 d. höfum tónkvísl, og vekjum í nánd við hana
tóna af mismunaudi hæð með öðrum tóngjafa, þá
heyrum við, að tónkvislin fer að sveiflast með, þegar
tónn sá, er hún er gerð fyrir, er vakinn, en fyrir
hina tónana er hún þögul; tónkvíslin er þannig sér-
staklega viðkvæm fyrir loptsveiflum með ákveðinni
tíðni, sem við köllum eigintíðni hennar, því að þá
fer hún að sveiflast með og eykur þannig hljóðstyrk
sveiflnanna, magnar þann tón. Með því að sverfa
eitthvað af þessari tónkvísl eða festa málmstykki við
hana, getum við breytt eigintóni hennar, svo að hún
verður viðkvæm fyrir öðrum tóni en áður. Mjög
margir aðrir hlutir hegða sér iíkt og tónkvíslin,
þannig að þeir eru langviðkvæmnastir fyrir einhverri
ákveðinni tíðni, eigintiðni þeirra; ef t. d. ávaxtatré
er hrist svo títt, að svari til eigintíðni þess, þá falla
(65) 5