Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1936, Blaðsíða 31

lega að nýlenduþjóðum, að nauðsynlegt væri að leggja
ríka áherzlu á fjármál og atvinnumál nýlendunnar,
að láta þau blómgast, og að sjálfsagt væri að raska
ekki trú, siðum eða stjórnarháttum nýlenduþjóðanna,
heldur láta slíku óhróflað. Þetta eru eðlilegar og
skynsamlegar landnáms og stjórnarreglur og Lyautey
sannaði þær í verkinu i stjórn sinni á Marokko. Hann
tók við landinu í öngþveiti upplausnar og uppreisnar,
friðaði það og reisti borgir og bæi, hafnir og önnur
mannvirki og' lét efnahaginn blómgast. Hann hefir
sjálfur sagt eitthvað á þá leið, að bezta ráðið gegn
hernaðaruppreisn væri efnaleg viðreisn. Og eftir þessu
fór hann.
En þrátt fyrir öll sin friðsamlegu störf var Lyautey
hermaður og hann gat meira að segja verið herskár
og óvæginn og farið feti lengra en honum var ætlað
að fara í þvi að brjóta undir sig lönd, svo að það
hefði þótt óforsvaranlegt, ef sigursæld vopna hans
hefði ekki þótt réttlæta aðgerðir hans eftir á. Og kenn-
ing hans um það að láta óraskað trú og siðum, sem
rótgrónir væru, og stjórnarfari, var að sjálfsögðu
framkvæmd þannig, að hann stjórnaði stjórnöndunum
og þar með landinu fyrir þeirra milligöngu, en um
þjóðlegt sjálfstæði nýlendanna var ekki að ræða að öðru
leyti. Nýlendurnar fengu frið og velmegun og öryggi
og Lyautey og Frakkar fengu vald og auð og heiður.
Menn mega þó ekki heldur gera of mikið úr her-
veldi Lyautey í Marokko, þvi að oftast nær hafði
hann þar litlum her á að skipa, en hélt vel á honum.
En það er rétt að geta annars, sem í raun og veru
er mikilsverð skýring á nýlendustjórn og störfum
Lyauteys, en oft er þó gengið fram hjá. Hann var í
raun og veru einvaldur, eins konar einræðismaður í
landi sínu, mjög óháður stjórninni heima fyrir, en
hafði fé mjög rikulega til íhlutunarlitilla umráða, að
minnsta kosti fyrst framan af. Það er dálítið vafasamt,
hvort Lyautey hefði getað afrekað því sem hann gerði,
(27)