Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1977, Page 66

REIKISTJÖRNURNAR 1977
Neðst á fjórðu síðu hvers mánaðar í dagatalinu hér að framan eru
upplýsingar sem eiga að gera mönnum auðveldara að þekkja reiki-
stjörnurnar. Þótt útreikningamir séu miðaðir við Reykjavík, geta
niðurstöðurnar yfirleitt komið að gagni annars staðar á landinu.
Tölurnar sem sýna hvenær stjömur eru í hásuðri verður þó að leið-
rétta um 4 mínútur fyrir hverja gráðu sem munar á lengd staðarins
og lengd Reykjavíkur, sbr. töfluna á bls. 59. Tölur um ris og setur
má leiðrétta með því að nota töflumar á bls. 61, þótt þær töflur
miðist reyndar við gang tunglsins og séu ekki jafn réttar fyrir
stjömurnar.
Merkúríus (ý) er aldrei langt frá sólu og sést því helst lágt á himrti í
sólarátt nokkru eftir sólsetur eða fyrir sólarupprás. Bestu skilyrðin
til að sjá hann verða eftir sólarlag dagana fyrir og um 10. apríl (sjá
bls. 19) og fyrir sólarupprás dagana um og eftir 21. september
(sjá bls. 39).
Venus (?) er auðþekkt af því að hún er bjartari en nokkur önnur
stjama. Hún mun verða áberandi á himni á árinu, fyrst sem kvöld-
stjarna en síðan sem morgunstjarna. í ársbyrjun er hún í 11° hæð í
suðri frá Reykjavík við sólsetur. Þótt hún komist lengst í austur frá
sól 24. janúar, heldur hún áfram að hækka á lofti á kvöldin og kemst
hæst 31° yfir sjóndeildarhring í suðvestri við sólsetur í Reykjavík
seint í febrúar. Um það leyti er hún einnig með bjartasta móti-
Síðan tekur hún að lækka á lofti, og undir lok marsmánaðar verður
erfitt að sjá hana vegna nálægðar við sól. Hinn 6. apríl gengur Venus
milli jarðar og sólar, en þar sem ferill hennar á himninum liggur 8°
norðan við sól er hugsanlegt að hún sjáist, einkum ef leitað er með
sjónauka. Kemur hún þá upp í aust-norðaustri kl. 05 15 og er komin
í 7° hæð við sólarupprás. Hún verður síðan á morgunhimni til vors,
en mjög lágt á lofti, svo að hennar gætir vart.
Um haustið er Venus enn morgunstjama og nú hærra á lofti-
Séð frá Reykjavík kemst hún hæst 23° yfir sjónbaug í austri við
sólarupprás í byrjun september. Síðan fer hún að lækka á lofti og
nálgast sól, og þegar líða tekur á desember kemur hún ekki upp fyrr
en bjart er orðið af degi.
Mars (cj) ber rauðleitan blæ, sem einkennir hann frá öðmm reiki-
stjörnum. Hann er morgunstjaraa fyrri hluta árs, en rís með sól og
sést því ekki. Um haustið er hann enn á morgunhimni, hátt á lofti
og verður æ bjartari eftir því sem á veturinn líður. í árslok genguf
hann næst Síríusi að birtu og er á lofti mestan hluta nætur. Hann
verður í gagnstöðu við sól snemma á næsta ári.
Mars er í nautsmerki þegar dimmir að hausti, reikar til austurs
og er kominn í tvíburamerki í ágústlok. Síðari hluta október genguf
hann inn fyrir mörk krabbamerkis og er í því merki til ársloka.
Júpíter (2J.) er kvöldstjarna fyrri hluta árs, bjartur og áberandn
þótt ekki komist hann í samjöfnuð við Venus. Hann gengur bak vtð
(64)