Freyr - 01.02.1953, Page 28

60
FREYR
>
kafla á annan veg, þótt frásögn hans virðist vera í lagi
að mestu leyti. Og ekki myndi ég hafa gleymt að geta
þeirrar staðreyndar, að jafnvel Darwin trúði á alsæðis-
kenninguna, sem Hippokrates setti fyrstur fram og
gerir ráð fyrir, að sæði karldýrsins taki við vessum eða
áhrifum frá öllum hlutum líkamans. Fyrir öld vissu
menn ekki betur. Aftur á móti cr ekki hægt að fordæma
kenningu Lamarcks um erfðir áunninna eiginleika nógu
stranglega, því að hún hefir verið rækilega afsönnuð
í þúsundum tilrauna, ekki sízt með tilraunum á ficiii
ættliðum bananaflugunnar en mannaættliðir frá fyrsta
ættlið til okkar daga eru. T>að er mun auðveldara að
skýra alla þróunina á öðrum og öruggari grundvelli,
hvað svo sem sovét-„erfðafræðingar“ nútímans segja til
stuðnings kenningu Lamarks. Það er vissulega æski-
legt, að við getum kynbætt menn, dýr og jurtir, með
bættum aðstæðum einum, en því miður er það gagn-
stætt lögmálum allra erfða.
Það er nokkur ruglingur á öllu, sem á erlendum mál-
um nefnist „modifikation", „genotyp" og „fenotyp",
og á íslenzku er nefnt atviksbreyting, eðlisfar og svip-
far. Með því að lesa rækiiega „Líffræði" Sigurðar Pét-
urssonar, þar sem þessi hugtök eru skýrt tilgreind, ætli
höfundur að geta kippt þessu í gott lag fyrirhafnar-
lítið.
Það cr að sjálfsögðu rétt, að erfðafræði nútímans
byggist að mjög miklu leyti á rannsóknum á frumum,
en þetta er í klaufalegasta lagi orðað, þegar sagt er, að
fruman sé „starfssvið erfðafræðinnar". F.ins kann ég
illa við að nota hið gamla og góða orð „lífsmark" um
lífseinkenni, og danska orðið „flercellige dyr og plant-
er“ hefir verið betur þýtt sem fjölfrumungar en fleir-
frumungar. „Klorofyll" er nefnt latifgræna á góðri ís-
lenzku, og eins mun deiliögn vera meira rcttnefni á
„centrosom" en leiðarkorn. Fyrst verið er að nefna
laufgrænuna og „karótínið" í litarkornum frumunnar,
er engin ástæða til að sleppa þriðja efninu, sem kallað
er „xanthofyll", þótt raunverulega eigi tal um þessi
litarefni ekki heima í slíkri bók. I.itarkornin skipta sér
vissulega, en ekki í sambandi við venjulegar frumu-
skiptingar, heidur dreifast þau á nýju frumurnar al-
gerlega reglulaust.
Allmörgum línum er eytt í að skýra frá gerð frumu-
kjarnans, enda byggjast í rauninni allar setningar erfða-
fræðinnar á staðreyndum hans. Því miður hefir höf-
undur haft allt of gamla lýsingu á frumukjarnanum til
fyrirmyndar, enda einkennir það mjög margar erlendar
kennslubækur, hve lítið höfundar þeirra hafa fylgzt
með vexti og viðgangi frumufræðinnar. Um síðustu
aldamót var það talið rétt að tala um litni, kjarna-
net og litþræði sem þrennt meira eða minna ólíkt, og
þá var talið sannað, að litþræðirnir myndi á hvíldar-
stigi kjarnans einn samanhangandi þráð, sem kubbað-
ist sundur í upphafi hvcrrar frumuskiptingar. Nú vit-
um við, í stuttu máli sagt, að frumukjarninn er gerður
af litþráðtinum einum, frumusafinn er venjulegt frymi
og kjarnahýðið sennilcga aðeins nafnið. Kjarnanetið
kemur fram, þegar hinir löngu litþræðir í hvíldar-
kjarnanuin eru skoðaðir í lélegri smásjá. Litþræðirnir
— en það orð er hið eina rétta nafn á krómósómum —
eru ætíð lil í kjarnanum, en meðan fruman er á hvíld-
arstigi, eru þeir langir og útdregnir, en vefja sig upp í
gorm á gorm ofan, jregar skiptingin á að fara fram,
svo að þeir styttast töluvert og verða gildari. Þegar þeir
hafa stytzt að ákveðnu marki, raða þeir sér í einn flöt
í rniðju frumunnar og hver litþráður klofnar að endi-
löngu. Að klofningnum loknum ýta helmingarnir hvor
öðrum frá sér líkt og segulnálar, og nýr kjarni með
löngum litþráðum myndast smám saman í hvorum enda
frumunnar. Urn líkt leyti vex veggur í miðri gömlu
frumunni og klýfur hana í tvennt.
Helmingaskiptingu nefnir Gunnar það, sem betur
hefir verið nefnt fækkunarskipting á okkar máli. í því
sambandi má geta þess, að erlendu orðin „haploid" og
„diploid" hafa verið þýdd einlitna og tvílitna á ís-
lenzku, og er þá miðað við margfeldi af litþráðafjölda
kynfrumanna. Um þriðjungur allra dýra og æðri jurta
hafa háar litþráðatölur, sem eru ýmist ferföld, sexföld
eða margföld margfeldi af lægsta einlitna tölu sömu
ættkvíslar. Slíkir einstaklingar eru ferlitna, sexlitna eða
fjöllitna og nefndir einu nafni fjöllitningar. Fjöllitn-
ingar hafa mikla þýðingu við kynbætur jurta nú þeg-
ar og virðast vera að verða álíka þýðingarmiklir við
kynbætur húsdýra.
„Hermafroditism" eða sú staðreynd, að lægri dýr og
flestar jurtir bera í senn karl- og kvenlíffæri, er engin
„afbrigðileg æxlun", jrvert á móti, en það cr aftur á i
móti sá „hermafroditism", sem öðru hvoru á sér stað
hjá sérkvnja dvrum og jurtum og á fslenzku hefir verið
nefnt viðrinisháttur um langan aldur. Þótt „partheno-
genes" sé líka algeng tegund æxlunar, er hún líka stund-
um afbrigðileg. Þetta orð hefir lengi verið þýtt mey-
f:eðing, því að það á við fæðingu, sem ckkert karldýr
hefir valdið.
Það er, sem betur fer, rángt að segja, að kartöflu-
systur undan sama gtasi breytist, ef þær yrðu ræktað-
ar í Fljótshlíð og á Hornströndum, svo að afkvæmi
þeirra „gefa ti! kynna, að hér væri um ólík afbrigði að
ræða". Vafalaust yrðu kartöflurnar stærri í Fliótshlíð
en á Ströndum í meðalári, en Gullauga er ætíð Gull-
auga, Grænfjallakartöflur ætíð Grænfjallakartöflur,
hvort sem þær eru ræktaðar á Hornströndum, í Fljóts-
hlíð, á Ítalíu eða í Ástralíu. Þótt hin ytri áhrif geti að
siálfsögðu valdið miklum brevtingum á eiginleikutn
þeirra, breyta þau þó aldrei eðlisfarinu.
Teikningin á 1. mvnd er ekki af neinum litþræði,
scm menn hafa séð, heldur mjög umdeild skýringar-
tilraun. Vissulega liggja konin eða erfðavísarnir líkt og
perlur á festi á litþráðunum, en þótt þykkildin séu
vafalaust bústaður konanna, hefir ekkert mannlegt auga
litið þau sjálf ennþá.
Það er rétt, að ekki finnast tveir lifandi einstaklingar
alveg cins að gerð og útliti. Orsakir þessa eru taldar
vera hinir mismunandi erfðaciginleikar og lífskjörin,