Freyr - 01.04.1981, Blaðsíða 12

Þegar ár er liðið frá samþykkt
þessarar tillögu skal ríkis-
stjórnin gefa Alþingi skýrslu
um framkvæmd hennar“.
í greinargerð með þingsálykt-
uninni kemur fram að markmiðið
með sérstökum stuðningi opin-
berra aðila við þjónustu- og úr-
vinnsluiðnað í sveitum, sé að bæta
búsetuskilyrði þar og að skapa
fólki til sveita fjölbreyttari atvinnu
en nú er. Einnig er markmiðið að
finna einhverja leið til aukinnar
atvinnu fyrir aldraða í sveitum,
þannig að gamla fólkið geti dvalist
heima sem lengst. í greinar-
gerðinni er sérstaklega vitnað til
svohljóðandi samþykktar Alþingis
frá árinu 1975:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að undirbúa í sam-
ráði við launþegasamtök
landsins frumvarp til laga um
atvinnumál aldraðra og verði að
því stefnt, að allir 67 ára og
eldri, sem til þessa hafa þrek og
vilja, geti átt kost á atvinnu við
sitt hæfi“.
Aðstæður til að koma á fót
smáiðnaði í sveitum eru mjög
misjafnar. Víða vantar þriggja fasa
rafmagn en það er mjög bagalegt
fyrir þann iðnað, sem nú þegar er
rekinn þar. Einnig er vegasam-
band innan margra sveita lélegt á
vetrum og því erfitt um vik fyrir þá
sem vilja sækja atvinnu að heiman.
Þá getur verið mjög kostnaðar-
samt fyrir iðnfyrirtæki í sveitum að
fá vatn og gera holræsi. Síðast en
ekki síst er mjög mikill skortur á
sérhæfðu vinnuafli utan þéttbýlis
og myndi hljótast af margs konar
aukakostnaðar, eins og t. d. að sjá
slíku fólki fyrir húsnæði ef það á
annað borð fengist. Alla þjónustu í
sambandi við viðgerðir, tækniráð-
gjöf, hagræðingu og banka þarf oft
að sæk ja um langan veg og er af því
mikill kostnaður. Lager af hráefn-
um þarf jafnan að vera stærri hjá
fyrirtækum í sveitum þar sem erf-
iðara er um aðdrætti þar en í þétt-
býli. Með þessar staðreyndir í huga
virðist æskilegt að hið opinbera
stuðli einungis að vexti lítilla ið-
naðarfyrirtækja í sveitum, en að
stærri iðnaðarfyrirtæki verði
bundin við þéttbýli sem fyrr.
2. Áhugi hreppsnefnda á nýrri at-
vinnustarfsemi.
Sumarið 1979 sendi byggðadeild
fyrirspurnir til forsvarsmanna
hreppa á Norðurlandi þar sem
áhugi heimamanna á uppbyggingu
atvinnurekstrar var kannaður. Af
50 hreppsnefndum sem spurðar
voru svaraði 41.
I könnuninni var spurt hvort vit-
að væri um einhverja aðila sem
hefðu áhuga, eða áform um, að
koma á fót atvinnustarfsemi í
sveitarfélaginu. Af 41 svöruðu 30
þessari spurningu neitandi eða létu
ósvarað. Af þeim 11 sem nefndu
áform eða áhuga á atvinnustarf-
semi nefndu 10 iðnað. í 4 tilvikum
var sauma- og prjónastofa nefnd
og í 6 tilvikum véla- og viðgerðar-
verkstæði. Einnig var minnst á
húsasmíði í einu tilviki og hey-
kögglaframleiðslu í öðru.
Síðan var spurt hvort sveitarfé-
lagið væri tilbúið að stuðla að upp-
byggingu atvinnurekstrar með
eigin þátttöku, lánum, ábyrgðum,
lágum aðstöðugjöldum í upphafi
eða annars konar aðstoð. í svör-
unum lýstu 27 sveitarfélög sig
reiðubúin til aðstoðar við upp-
byggingu atvinnurekstrar og 9
sveitarfélög töldu það vel koma til
greina, án þess þó að tjá sig nánar
um það. Þá svöruðu tvö sveitarfé-
lög neikvætt og ekkert svar barst
frá þremur þeirra.
Ekki er vafi á því að í sumum
sveitum hefur með aukinni vél-
væðingu myndast svo kallað dulið
atvinnuleysi í því formi, að ekki er
lengur þörf allra á heimilinu við
bústörf. Er hér sérstaklega um að
ræða húsmæður, unglinga og eldra
fólk sem hafa e. t. v. áhuga á að
stunda aðra atvinnu, a. m. k. hluta
úr degi, allt árið um kring. Til þess
að kanna þetta nánar voru for-
svarsmenn hreppa á Norðurlandi
spurðir hversu margir af íbúum
sveitarfélagsins væru tilbúnir að
stunda aðra atvinnu en búskap,
annað hvort hluta úr degi eða allan
daginn.
Fyrir nokkra hreppa var þessari
spurningu svarað nokkuð vel og
var ótrúlegt hversu stór hópur var
tilbúinn að stunda aðra vinnu en
hefðbundin bústörf. Þannig er
háttað með 20—30 manns í Akra-
hreppi (327 íbúar), um 20 manns í
Aðaldælahreppi (412 íbúar),
15—20 manns í Ljósavatnshreppi
(292 íbúar), 10 í Fellshreppi (57
íbúar) og 8—10 manns í Staðar-
hreppi í Skagafirði (136 íbúar). Að
auki var í 16 tilvikum nefnt að ein-
hverjir íbúar hreppsins vildu
stunda aðra atvinnu en bústörf,
þótt engar tölur væru nefndar því
til stuðnings. Niðurstaðan erþví sú
að í 22 af 41 hreppi telja forsvars-
menn sveitarfélagsins að nýja at-
vinnustarfsemi vanti.
3. Könnun á atvinnu utan bús.
Mjög litlar upplýsingar liggja fyrir
um það hversu margt fólk í sveit-
um stundar atvinnu utan bús og í
hve miklum mæli. í Suður-Þing-
eyjarsýslu, austan Ljósavatns-
karðs, eru óvenju mörg bú með
undir 300 ærgildi, eða samtals 106
jarðir fardagaárið 1978—79 af
262 jörðum alls.
Á s. 1. ári gekkst byggðadeild
Framkvæmdastofnunar fyrir
könnun á atvinnu utan bús hjá
heimilisfólki á þessum 106
jörðum. Könnunin fór þannig
fram að útbúin voru eyðublöð með
spurningum fyrir hverja jörð sem
252 — FREYR