Freyr - 01.07.1985, Síða 22

Asbjom Brandt.
Vatnsþörf og
vökvajafnvægi minka
Lausleg þýðing á grein danska dýralæknisins Asbjorn Brandt, sem
birtist í Dansk Pelsdyravl nr. 6, 20. júní 1984.
Hér í danska loðdýrarœktarblaðinu hefur áður verið skrifað um gœði vatns og vatn sem
nœringarefni. Tilgangur þessarar greinar er að reyna að veita mönnum innsýn í hvaða
beinar og óbeinar aðstœður stjórna vökvaþörf minksins og hvernig bóndinn getur á
margvíslegan hátt haft áhrif á hana.
Almennt um vökvastýringu
minksins.
Líkami fullvaxins minks inniheld-
ur u. þ. b. 55% vatn. Ef talið er
með það vatn sem bundið er í fitu-
og próteinsameindum verður
þetta magn 65% fyrir fullorðin dýr
og 80% fyrir unga hvolpa.
Vatnið í líkamanum er einkum
að finna: 1) í blóðvökvanum, 2)
milli frumanna og 3) inni í frum-
unum. Magni og dreifingu vökva
(vatns) á þessa staði er stjórnað af
mörgum og flóknum þáttum sem
saman má kalla „vökvastýringu"
dýrsins. Til þess að dýrið geti lifað
verður „vökvastýringin“ að
tryggja að t. d. uppleyst sölt
dreifist á áðurnefnda þrjá staði í
hárnákvæmum hlutföllum. Einnig
stjórnar vökvastýringin hversu
mikið dýrið á að drekka og sömu-
leiðis magni og samsetningu
þvagsins.
Vökvaupptaka og vökvatap.
Vatnsþörf minksins er háð nær-
ingu hans, loftslaginu og lífeðlis-
fræðilegu ástandi hans, t. d. hvort
dýrið er að vaxa, er með fangi eða
mjólkandi.
Fóðrið hefur sérstaklega mikil
áhrif á vökvaþörf minksins, því að
minkurinn fær ekki vökva aðeins
við að drekka heldur einnig úr
510 Freyr
fóðrinu. Fóðrið inniheldur vökva
sem er óbundinn (blautfóður), og
vatn sem myndast við bruna nær-
ingarefnanna (efnaskiptavatn).
Bruni 100 g af próteini gefur 40 g
af vatni, bruni 100 g af kolvetnum
(kolhydrötum) gefur 55 g af vatni
og bruni 100 g af fitu gefur 107 g af
vatni.
Af þessu má sjá að hlutföll milli
próteina, koivetna og fitu í fóðr-
inu hafa áhrif á vatnsþörf dýrsins.
Magn auðleystra salta, stein-
efna og próteina í fóðri hefur
einnig áhrif á vatnsþörfina á þann
hátt að aukið magn þessara efna í
fóðrinu eykur hana. Ástæða þess
er sú að afgangs sölt, steinefni og
úrgangsefni sem myndast við
niðurbrot próteins verður að losna
við með þvagi og til myndunar
þvagsins þarf ákveðið magn af
vatni.
Ef minkurinn fastar aftur á móti
minnkar vökvaþörfin því að þá
þarf hann ekki að skola burt svo
miklu af söltum og þess háttar.
Dýrið byrjar þá að brenna líkams-
fitu sem gefur efnaskiptavatn eins
og fita í fóðri.
Minkurinn tapar vökva fyrst og
fremst með þvagi, saur, útönd-
unarlofti og útgufun gegnum húð
og læðurnar einnig með mjólk-
inni.
Vökvajafnvægi á
mj ólkurskeiðinu.
Allir minkabændur hafa séð
hvernig hinar svokölluðu skræln-
uðu (dehydrerede) læður verða á
þriðja hluta mjólkurskeiðsins.
Ástæða þessa er ennþá óþekkt.
Aftur á móti virðist þróun þessa
fyrirbæris vera nokkurn veginn
Ijós. Skrælnunin kemur fram við
„samruna óæskilegra þátta“. Þeg-
ar t. d. læðan er í of lélegum
holdum eftir gotið og fyrst á
mjólkurskeiðinu eða horast of
mikið vegna of lítils áts á þessum
tíma. í báðum tilfellum mun læð-
an verða í „tvísýnu ástandi“ síðast
á mjólkurskeiðinu svo framarlega
sem hún mjólkar eðlilega. í byrj-
un léttist hún vegna bruna á lík-
amsfitu. Eti hún eðlilega gengur
allt stórslysalaust því að bruni lík-
amsfitunnar gefur eins og áður er
nefnt nokkurt vatn. En hættan
eykst þegar fitan er uppurin og
prótein líkamans (vöðvarnir)
byrja að eyðast. Við það eykst
vökvaþörf læðunnar (sbr. tölurnar
hér að framan um vatnið sem
losnar við bruna einstakra efna).
Þessar aðstæður, þegar læðan
verður skyndilega að auka drykkj-
una, geta orðið mjög hættulegar
svo framarlega sem át og mjólkur-
framleiðsla haldast áfram í há-