Freyr - 15.05.1992, Qupperneq 7

10.'92
FREYR 391
Auka þarf þátttöku bœnda í
skógrœkt
Skipuleg skógrækt hér á landi hófst
snemma á þessari öld. Framan af átti hún í
varnarbaráttu við bændur, sem stunduðu
beitarbúskap, um not af landinu, en jafn-
framt var ætíð nokkur hluti bænda sem
studdi skógrækt og hafði skógarnytjar. A
þessum tíma var skógrækt hér á landi
einkum hugsjónastarf fólks, að meirihluta
í þéttbýli, sem tók sárt að sjá gróðurnekt
landsins, auk þess sem smám saman
byggðist upp starfsemi Skógræktar ríkis-
ins, þar sem mest af faglegri þekkingu á
þessari starfsemi var saman komin. Lengi
vel var Skógræktin einungis laustengd
annarri opinberri starfsemi sem sinnti
ræktunarmálum innan landbúnaðarins, en
á síðustu árum hefur náin samvinna kom-
ist á við Landgræðsluna og búnaðarsam-
bönd í nytjaskógasveitum.
Mikil breyting hefur orðið á viðhorfum
til þessara mála á síðari árum. Skilin urðu
við það að þörf fyrir að beita búfé á úthaga
minnkaði verulega við þann samdrátt sem
varð á sauðfjárbúskap og hófst með kvóta-
kerfi sem sett var á um 1980. Eftir það
hefur áhugi bænda og annarra sem um-
ráðarétt hafa á landi á því að rækta upp
skóg verði sívaxandi.
Skógrækt er í eðli sínu þannig að langur
tími líður frá því plöntun fer fram uns
ræktunin skilar arði. Fyrstu tekna má
vænta af grisjun eftir 15-20 ár en allt upp í
70-100 ár líða uns síðustu trén eru felld.
Vegna þess hve útlagður kostnaður skilar
sér seint nýtur ný skógrækt á berangri
opinberra framlaga hvarvetna meðal
þjóða sem íslendingar bera sig saman við.
Hér á landi hefur fjárveitingavaldið ein-
ungis gefið einstaklingum kost á fjárveit-
ingum til nytjaskógræktar, auk þess sem
það hefur lagt fé til Skógræktar ríkisins og
lítilsháttar til skógræktarfélaga o.fl. Árið
1986 birtist í skýrslu um landnýtingu sem
landbúnaðarráðuneytið gaf út álitsgerð
um skilyrði til skógræktar hér á landi,
samin af Skógrækt ríkisins. Þar er landinu
skipt í þrjá gæðaflokka og falla undir 1.
flokk þau svæði þar sem stunda má nytja-
skógrækt. Skógrækt ríkisins hefur ekki
gefið kost á framlögum nema á svæðum
sem falla undir 1. flokk, nema með örfáum
undantekningum.
Fróðlegt er að rifja upp áfanga á ræktun
nytjaskóga á vegum bænda hér á landi.
Upphaf þess má rekja til ræðu sem Einar
G. E. Sæmundsen skógarvörður flutti á
samkomu í Atlavík árið 1965. í framhaldi
af því gerðist það að Jónas Pétursson
alþingismaður fékk því framgengt að veitt-
ar voru kr. 500 þúsund á fjárlögum til
Fljótsdalsáætlunar árið 1969 og með þeirri
fjárveitingu var hafin plöntun á fimm jörð-
um í Fljótsdal árið 1970 og næstu árum.
Árið 1980 hófst hreyfing meðal eyfirskra
bænda um skógrækt í Eyjafirði innanverð-
um og hefur henni miðað töluvert áleiðis.
Skömmu síðar varð sams konar hreyfing
meðal bænda í uppsveitum Árnessýslu. Á
hinn bóginn varð ekki úr svokallaðri Laug-
ardalsáætlun sem unnið var að um líkt
leyti, síðar bættust í hópinn nokkrar jarðir
í Borgarfirði og Suður-Þingeyjarsýslu.
Árið 1986 birti Skógrækt ríkisins áður-
nefnda tillögu um skiptingu landsins í þrjá
flokka eftir vaxtarskilyrðum, sem síðan
hefur verið farið eftir við afgreiðslu fram-