Freyr - 15.04.1999, Blaðsíða 8

Mynd 1. Hlutfallsleg þátttaka í skýrsluhaldi í einstökum héruðum árið 1998.
sem enn bjóða upp á mest tækifæri
til aukningar í starfi eru á Suður-
landi, þar sem þátttaka mælist 77%,
og í Borgarijarðarhéraði þar sem
hún er 71%. Eins og áður er
ástandið í þessum efnum lang slak-
ast í Kjósarsýslu og á Austurlandi
en á báðum þessum svæðum mælist
þátttaka aðeins 50%, en þetta eru
hins vegar bæði héruð með tiltölu-
lega litla mjólkurframleiðslu.
Reynsla undangenginna ára segir
að brottfall þeirra ffamleiðenda, sem
utan skýrsluhaldsins standa, er hlut-
fallslega margfalt meira en hinna.
Þetta á sér ýmsar eðlilegar skýringar,
sem þýðir um leið að allstór hluti
þeirra búa sem utan starfsins standa
nálgast sitt sólarlag i ffamleiðslunni
og verða því aldrei virkir þátttakend-
ur í skýrsluhaldi. Möguleikar til um-
talsverðrar aukningar í starfmu eru
því viða orðnir verulega takmarkað-
ir. Á nokkrum stöðum eru þeir þó
fýrir hendi og nauðsynlegt að nýta.
Skýrsluhald er ómissandi þáttur í nú-
tíma mjólkurffamleiðslu og því má
aldrei láta af hvamingu til þeirra sem
utan þess standa og ráðgera að
stunda ffamleiðslu á komandi árum
að endurskoða viðhorf sín til þessar-
ar starfsemi og koma þar til virkrar
þátttöku.
Bú, sem skiluðu skýrslum á árinu
1998, voru samtals 876 samanborið
við 897 árið áður. Eins og ráða má
af því sem áður er sagt má rekja
þessa fækkun skýrsluhaldara að
nær öllu leyti til búa sem hættu með
mjólkurframleiðslu á árinu 1997.
Til algerrar undantekningar heyrir
að bú sem eru með skýrsluhald
hætti því og talsvert fleiri bú helja
skýrsluhald á hverju ári.
Kýr sem komu á skýrslu á árinu
voru samtals 29.463 (29.291) og af
þeim voru samtals 15.766 (15.539)
kýr sem voru samfellt á skýrslu frá
fyrsta til síðasta dags ársins og
nefnast heilsárskýr í uppgjöri, en
reiknaðar árskýr eru 21.930,6
(21.499,4). Tölur í sviga og annars
| staðar einnig i þessari grein eru
sambærilegar tölur frá árinu 1997.
Það þarf tæpast að taka það fram að
þessar tölur allar eru um fleiri kýr
en nokkru sinni áður hafa verið í
þessu skýrsluhaldi á einu ári. Einn-
ig kemur þama skýrt fram hinn
mikli hreyfanleiki sem orðinn er í
j kúastofninum og verið hefur síð-
ustu árin.
Meðalbúið fer stækkandi
Augljóst er að þegar búum fækk-
| ar talsvert en kúm fjölgar þá stækk-
ar meðalbúið talsvert. Árið 1998
taldi meðalbúið að jafnaði 25 árs-
kýr og hafði fjölgað um eina kú eða
rúm 4% frá fyrra ári. Að jafnaði
koma 33,6 kýr á skýrslu á hverju
búi á árinu 1998. Eins og áður eru
! búin að jafnaði stærst í Eyjafirði og
nú gerist það í fyrsta sinn að meðal-
bústærð í einu héraði fer yfir 30 kýr
en hún mælist í Eyjafirði 31,7 árs-
kýr. Bústærðin er hins vegar tiltölu-
lega jöfn hér á landi í samanburði
við það sem gerist víða í nálægum
■ löndum því að meðalbústærð á
Vestfjörðum, þar sem búin eru að
jafnaði minnst, er 18,9 árskýr.
í tveimur nautgriparæktarfélög-
um nær fjöldi kúa á skýrslu á árinu
yfír þúsund og er það í báðum til-
vikum félög sem hafa félagssvæði
yfir heila sýslu. I Nf. Austur-Hún-
vetninga voru 1286 kýr á skýrslu
og í Nf. Snæfellinga 1028 kýr.
Aukning afurða, mæld í magni
mjólkur, er nú meiri á milli ára en
nokkur dæmi eru um fyrr eða síðar
í sögu skýrsluhaldsins. Meðalaf-
urðir eftir hverja árskú reiknast árið
1998 4392 kg og er það 159 kg
meiri mjólk en árið áður eða 3,76%
aukning milli ára sem verður að
teljast feikilega mikið. Þegar litið er
á afurðaþróun fullmjólka kúnna er
aukningin þar öllu minni. Þær skila
að jafnaði 4401 kg mjólkur saman-
borið við 4235 kg árið 1997. Þetta
er sama þróun og á árinu 1997 að
enn dregur saman með meðaltals-
tölum fyrir fúllmjólka kýr og árs-
kýr. Erfitt er að álykta annað en
einn þáttur þess hljóti að vera að
ungu kýmar sem eru að koma inn í
framleiðsluna em sífellt að skila
meiri afurðum. Þetta er skýr bend-
ing um það að erfðaframfarir,
mældar í magni mjólkur, em nú
miklu meiri en fyrir aðeins örfáum
ámm.
Því miður er annað uppi á ten-
ingnum þegar horft er á efnahlutfall
mjólkurinnar. Þar lækka meðaltals-
tölur enn örlítið á milli ára. Prótein-
hlutfallið er 3,31% (3,32%) og fítu-
hlutfall 3,99% (3,99%). Þannig er
engin breyting í fituhlutfalli en ör-
lítil lækkun i próteinhlutfalli. Eins
og bent var á í greinum hér í blað-
inu á síðasta ári þá er ræktunarfer-
illinn í nautgriparæktinni gífurlega
langur. Enn emm við með gripi
sem valdir em áður en kom til
greiðsla til bænda vegna próteins í
mjólk. Nautavalið, sem nánast öllu
ræður um breytingar í stofninum,
fer í reynd í meginatriðum fram
þegar nautsfeður em valdir hverju
sinni, þannig að það gerist að mestu
einu og hálfú ári áður en nautin
fæðast. Þannig er fyrsti árgangur
8- FREYR 4/99