Freyr - 15.04.1999, Blaðsíða 31

með blautum klútum sem snúast
hvor gegn annarri og taka spenana á
milli sín. Síðan setur armurinn
spenahylkin á spenana, byrjar á aft-
urspenunum, fyrst þeim sem venju-
lega er lengur að mjólkast og svo
eni framspenamir valdir á sama
hátt. Það er sérstakur geislaskynj-
ari á arminum sem sér um að finna
spenana og armurinn á því auðvelt
með að hitta jafhvel þó að kýrin
standi ekki alveg kyrr i klefanum,
en hún hefur svigrúm til að hreyfa
sig svolítið. Komi það fyrir að kýr-
in framkvæmi snögga hreyfingu í
þann mund sem armurinn ætlar að
setja hylki á spena, þannig að hann
hittir ekki og hylkið sogast á júgr-
að, kemur fljótlega í ljós að engin
mjólk streymir um hylkið og þá er
hylkið tekið af, speninn staðsettur
upp á nýtt og hylkið sett á aftur.
Gangi það ekki þá er reynt enn aft-
ur, en gangi það ekki í þriðju tilraun
er kúnni sleppt út ómjólkaðri og
kemur hún undantekningalítið fljót-
lega aftur í klefann þannig að hægt
er að gera aðra tilraun.
Þegar armurinn hefur sett á alla
spena (ef kýr er þríspena er að sjálf-
sögðu bara sett á þrjá) bíður hann
meðan kýrin mjólkast og tekur svo
af hverjum spena um leið og klárast
úr honum. Það eru sem sagt engar
tómmjaltir þó að kýr séu mis-
mjólka. Hver speni er mjólkaður
óháð hinum og magn, mjaltatími
o.fl. skráð fyrir hvem spena. Gerist
það að kýr sparki af einum spena
eða fleirum meðan á mjöltum
stendur hefur það engin áhrif á þau
hylki sem eftir em, og armurinn
setur afspörkuðu hylkin umsvifa-
laust á aftur og mjaltir halda áfram
eins og ekkert hafí í skorist.
Þegar tekið hefur verið af síðasta
spena er spenavöm úðað á spenana,
armurinn víkur undan kúnni með
hylkin, kúnni er hleypt út og ef hún
vill ekki fara er sérstakur búnaður
sem stuggar við henni eftir ákveð-
inn tima. Hylkin em skoluð með
vatni að utan og innan eftir hverja
kú, og þvottarúllumar em þvegnar
með sótthreinsiefni eftir hverja kú.
Gæðastjórnun
Einn af kostum þessa kerfís er
hversu allt eftirlit og skráning á
upplýsingum er vel skipulagt.
Kýmar em með sérstök merki um
hálsinn sem gerir mjaltatækinu
kleift að þekkja hvaða kýr er að
koma til mjalta hverju sinni, og all-
ar upplýsingar um viðkomandi grip
em þekktar, svo sem hvað hún á að
fá mikið af kjamfóðri og ef eitthvað
er afbrigðilegt, t.d. ef hún er þrí-
spena, ef mjólkin má ekki fara í
tankinn vegna fmmutölu, lyfja,
burðar o.s.ffv., og mjaltabúnaður-
inn getur því meðhöndlað bæði
kúna og mjólkina eftir því sem við
á hverju sinni. Þá þekkir tækið frá
fyrri reynslu nokkum veginn hvar
spenar em staðsettir á viðkomandi
kú og er því fljótt að fínna þá. Sér-
stakur leiðnimælir fylgist með
mjólkinni úr hveijum spena og læt-
ur vita ef eitthvað er athugavert.
Það er mikilvægt hjálpartæki til
greiningar á júgurbólgu á fmmstigi.
Sérstakur skynjari er í hálsbandinu
sem fylgist með hversu virk kýrin
er í hópnum á milli þess sem hún er
mjólkuð. Efhún er mun órólegri en
venjulega em gefin skilaboð um
það, en það getur t.d. verið ef kýrin
er yxna. Á sama hátt em gefín
skilaboð ef kýrin er óvenju dauf,
sem getur þá gefið til kynna að eitt-
hvert slen sé í uppsiglingu, t.d. súr-
doði.
Skráð er nákvæmlega hvenær
hver kýr kemur til mjalta, hversu
oft á dag að jafnaði, nyt er skráð
sérstaklega úr hverjum spena eins
og fyrr segir, mjaltatími hvers
spena, meðalflæði, hámarksflæði
og hversu langur tími líður ffá því
að sett er á spenann og þar til mjólk
fer að streyma úr honum. Kjam-
fóðrið er skráð og hægt er að láta
búnaðinn stjórna kjarnfóður-
skammtinum sjálfkrafa út frá nyt
og staðsetningu á mjaltaskeiði.
Upplýsingasöfnunin er sem sagt
mjög viðamikil enda fylgir öflugur
tölvubúnaður tækinu (200 MHz er
lágmark í dag) og vel þróað tölvu-
forrit sem heldur utan um upplýs-
ingamar, en það gerir bóndanum
kleift að viðhafa strangt effirlit og
öfluga gæðastjómun á búinu.
Fjósið og Huppa
Grunnhugmyndin, sem unnið var
út frá þegar verið var að hanna
þennan búnað, var að kýmar skyldu
lifa i umhverfi og við aðstæður sem
væm þeim sem eðlilegastar. Kým-
ar em því lausar og frjálsar í Qós-
inu, þ.e.a.s. við erum að tala um
lausagöngufjós með legubásum,
svokölluð legubásaQós. Kýmar
hafa frjálsan aðgang að legubás,
fóðri, vatni, klóm, mjöltum og öðr-
um þeim þægindum sem sjálfsögð
þykja. Huppa gamla gerir því ná-
kvæmlega alltaf akkúrat það sem
FREYR 4/99 - 31