Freyr - 01.11.2002, Síða 33

sinni, t.d. bið fyrir ffaman mjalta-
bás, hvíld eða fóðurát. Þegar kýr
éta fóður vilja þær helst hafa 1-2
m ijarlægð milli hausanna
(Bouissou og Signoret, 1971).
Hér er að fínna eina af ástæðum
þess að árekstrar eiga sér stað við
fóðurgang án þess að um
samkeppni um átplás sé að ræða.
Þegar dregið er úr rými í fjósinu
fjölgar árekstrum milli gripa
(Wierenga, 1990). Mest verður
um árekstra á fóðursvæðinu.
Einkum eru það lágt settar kýr
sem er haldið ffá fóðurganginum.
Gripimir, sem verða undir í sam-
keppninni, breyta átatferli sínu
eins og áður hefur verið fjallað
um. En það er ekki aðeins átat-
ferlið sem breytist heldur einnig
annað atferli i fjósinu. Þannig
fann Wierenga (1990) að lágt sett-
ar kýr eyða 30% af jórturtímanum
standandi á göngum í fjósinu
þegar dregið er úr rými við fóð-
urgang, í samanburði við 10% hjá
hátt settum gripum. Annað, sem
gerist þegar rými hjá nautgripum
er minnkað, er það að árekstmm
milli gripa fjölgar (Kondo et al.
1989). Mikil aukning verður t.d. í
því að kýr elti hvor aðra þegar
ekki er nægt átpláss fýrir þær allar
(Fraser og Broom, 1998). Olofs-
son (1994) greindi níu sinnum
fleiri árekstra við að auka sam-
keppni um átpláss úr einni í þijár
kýr um átpláss.
Hjá kúm sem em fóðraðar við
samkeyranlega fóðurganga á
stærstur hluti árekstra milli gripa
sér stað í kringum fóðurganginni
(Georg & Bockisch, 2000). Við
það að fjölga úr einni í 2,6 kýr
um átpláss tvöfölduðust árekstrar
við fóðurganginn. Við það að
fjölga úr einni í 4 kýr um átpláss
fjórfolduðust árekstrar við fóður-
ganginn. Aukning í árekstmm
hafði engin áhrif á afurðir grip-
anna. Jafnvel þegar ein kýr er
um átpláss eiga sér stað árekstrar
við fóðurganginn. Samkvæmt
þessum niðurstöðum er viðun-
andi að 2,5 kýr séu um átpláss
við samkeyranlega fóðurganga.
Hönnun fóðursvæðisins
Atstelling
Einn af stærstu ókostum fóður-
ganga með færanlegum framhlið-
um er að botn fóðurgangsins og
gólfið sem kýmar standa á eru í
sömu hæð. Æskilegt væri að
hafa botn fóðurgangsins 0,2 m
hærri. A beit geta kýmar lækkað
sig niður með því að stíga fram
með annan framfótin. Það geta
þær ekki gert við jötugrindina. A
móti kemur það að kýmar hafa
aðgang að fóðri úr 0,2 - 1,0 m
hæð, allt eftir því sem fóðurstálið
býður upp á, svo framarlega sem
jötugrindin sé rétt staðsett.
Rannsóknir á áti gripa við jötu-
grindur með færanlegum ffam-
hliðum sýna að kýmar éta sjaldan
fóður í allt að 20 cm hæð (Georg
& Oberdellmann, 1999).
Sú hætta er ávallt fyrir hendi
að kýmar nái ekki nægilega vel
til fóðursins og þá einkum kýr
sem em lágt settar, bæði vegna
þess að þær þurfa oft að éta á
eftir hátt settum kúm og eins
vegna þess að þær em minni og
ná ekki eins vel inn á fóðurgang-
inn (Georg & Oberdellmann,
1999).
Atsvæði kúnna við samkeyran-
lega fóðurganga er ffá 0-0,9 m inn
á fóðurganginn og frá 0-1,0 m upp
eftir fóðurstálinu. Samkvæmt
þýskri rannsókn (Georg & Ober-
dellman, 1999) ná kýmar ffá 1,0
m til 1,2 m inn í fóðurstálið (Hol-
stein kýr). Ætla má að lægri talan
eigi við um íslenskar kýr. Þetta er
í samræmi við niðurstöður Hansen
og Pallesen (1998) sem mældu að
kýr ná 1,1 m inn á hefðbundinn
fóðurgang. En til þess þurftu
kýmar að leggjast með miklum
þunga á jötugrindina.
í rannsókn (Georg & Oberdell-
man, 1999) var gerð athugun á
því hvar úr fóðurstálinu kýmar
vildu helst éta. Kýmar átu úr öllu
fóðurstálinu, en vildu helst éta
fóður í 0,3-0,6 m hæð sem var í
0,65-0,95 m fjarlægð. Einkum
éta kýmar fóður í 0,4 m hæð og
sjaldan í meiri hæð en 1 m.
Kýmar eyddu aðeins 1% af áttím-
anum í að éta fóður í 0,2 m hæð
úr fóðurstálinu. Kýmar átu aldrei
úr fóðurstálinu undir 0,1 m, sem
skýrist af því að þær eiga erfitt
með að ná svo langt niður. Einn-
ig má vera að það fóður sé ólyst-
ugra.
Framhliðar
Hægt er að velja um nokrar
gerðir af ffamhliðum þegar settir
em upp fóðurgangar með færan-
legum framhliðum. Algengastar
em svokallaðar læsanlegar jötu-
grindur, einnig þekkjast jötu-
grindur með bogum sem afmarka
átpláss.
Almennt má segja að notkun
læsanlegra jötugrinda sé umdeild
| og em niðurstöður rannsókna þar
um misvísandi. Shipka og Arave
(1996) gerðu athugun á því að
læsa kýr í 4 klst. við fóðurgang
og fengu ekki teljanlegan mun á
fóðuráti eða afurðum, miðað við
kýr sem vom ekki læstar við fóð-
urganginn. Arave et al. (1996)
greindi svipað fóðurát en minni
afurðum hjá kúm sem vom læstar
við jötugrind í 4 klst. yfir sumar-
tímann.
Við endurbætur á eldri bygg-
ingum er off ekki hægt að koma
því við að sérstök meðhöndlunar-
stía sé fýrir hendi. í slíkum til-
vikum ætti að hafa læsanlegar
jötugrindur á fóðursvæðinu. Sé
meðöndlunarstía fyrir hendi ætti
að vera nægilegt að hafa einungis
læsanlegar jötugrindur þar. Hér
verður þó líka að horfa til þess
vinnulags sem viðhaft er við al-
Freyr 9/2002 - 33 |