Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2005, Blaðsíða 7

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2005
neitar samt að fara austur með Filippusi sem þá fer á
sjóinn um hríð.
Fer svo í vertíðarlokin að hún tekur honum vel og
þau sættast og um sumarið 1868 flytja þau austur í
Kálfafellskot. Og Þórunn segir: „Að lokum varð
hjónaband okkar furðu farsælt.“ Hún lýsir Filippusi á
þessa leið: „Hann var allra manna stilltastur og hæg-
látastur, en fastur fyrir og stríðsglettinn ef það greip
hann.“
í Kálfafellskoti bjuggu þau í 29 ár, til 1897 og
eignuðust þar sín böm sem voru nú hvorki fleiri né
færri en 14. Filippus var hreinræktaður Skaftfell-
ingur eins og reyndar Þórunn sjálf. Móðir hans var
Geirlaug Jónsdóttir, fædd 1812 á Þverá á Síðu en
faðir hennar var Jón Sverrisson fæddur á Rauðabergi
1776, síðast bóndi á Hvoli í Fljótshverfi. Faðir
Filippusar var Stefán Eyjólfsson, f. á Fossi á Síðu
1806 en seinna bóndi í Kálfafellskoti.
Filippus var góður smiður og hagur bæði á tré og
jám. En hann var einnig silfursmiður, stundaði
silfursmíði á vetuma og seldi fyrir peninga. Hann
fékk heiðursskjal fyrir smíðisgripi sína á iðnsýn-
ingunni í Reykjavík 1883. Einnig bendir margt til
þess að hann hafi smíðað silfurbúna svipu handa
Kristjáni konungi IX. við komu hans til íslands
1874. Margir af sonum Filippusar, ekki síst Erlingur
og Gissur, erfðu hagleik föður síns.
Fjórtán börn
Böm þeirra Þórunnar og Filippusar voru:
1. Jón dó hálfs árs gamall
2. Stefán
3. Þórunn sem dó 23 ára, líkleg af ofkælingu, en
hún bjó þá í Bergshúsi, sem er Skólavörðustígur 10 í
dag, en það er búið að umturna því húsi. Það eru
nokkrar líkur á að þau hafi verið samtímis þar
Þórunn og Eiríkur frá Brúnum. En seinna bjó í
Bergshúsi sá merki maður Þórbergur Þórðarson.
Bergshús er dæmi um hús sem gjaman hefði mátt
sýna meiri sóma.
4. Erlingur sem seinna varð frægur grasalæknir.
5. Geirlaug
6. Regína Magdalena
7. Gísli dó tveggja mánaða
8. Jóhanna dó tveggja ára
9. drengur, f. andvana
10 Jón Sigurður
11. Gissur Kristján afi minn
12. Guðrún
13. stúlka, d. skömmu eftir fæðingu
14. Jóhanna
A þessum árum var barnadauði gífurlegur.
Samkvæmt dönskum skýrslum dó fjórðungur
íslenskra barna í bemsku. Því miður átti kirkjan
mikla sök á þessu með þeirri kröfu að böm skyldu
færð til skírnar innan viku frá fæðingu. Þetta leiddi
til þess að böm veiktust og dóu. Kirkjumar voru auk
Systkinin frá Kálfafeilskoti. Efri röð: Sigurður, 1882-
1950, Erlingur, 1873-1967, Stefán, 1870-1964. Neðri
röð: Guðrún, 1884-1976, Jóhanna, 1887-1953, Geir-
laug, 1876-1969, Regína Magdalena, 1877-1965. Mynd-
in mun tekin 1944. Ljósmyndari ókunnur.
þess jökulkaldar og aldrei upphitaðar. Kirkjan var
ansi sterk og áhrifarík á þessum öldum og sagði
foreldrunum að ef þau hlýddu þessu ekki þá færu
bömin á verri staðinn.
Kálfafellskot var ákaflega lítil jörð og rýr, því þetta
var lítið hjáleigukot undir Kálfafelli. Það var augljóst
að Kálfafellskot gat ekki borið þessa stóru fjölskyldu
með níu lifandi böm, miðað við þá búskaparhætti sem
þá tíðkuðust. Menn lifðu nánast eingöngu á sauða-
ræktinni. Einu hlunnundin voru silungsveiðin í vötn-
unum og ósunum og stundum kópadráp. Þetta
bjargaði náttúrlega einhverju. Um annað var ekki að
ræða. Menn reyndu að smíða sér báta sem hægt væri
að leggja við sandinn, því nokkra km frá ströndinni er
einhver stærsta matarkista í heimi, en fólk hafði ekki
tæki og tól til þess að nýta sér hana.
Grasakonan
Það bjargaði ntiklu að Suðausturland er
veðurfarslega mildasti hluti landsins. En það gat
brugðið út af því eins og það gerði veturinn 1881 -82.
Þá verða óskaplegar frosthörkur og illviðri. Sauðimir
gengu úti allt árið, þar voru hvorki hlöður né fjárhús.
Heyið fyrir æmar var sett í lanir/galta og tyrft yfir
með torfi. Þessi frostavetur 1882 fór langt með að
leggja allan sauðfjárbúskap í rúst. Féð bara hreinlega
fraus í hel í 30 stiga gaddi og norðanroki. Þá misstu
Kálfafellskotungar megnið af sínum fjárstofni. Ekki
bætti svo úr að síðan kom óþurrkasumar og ill tíð.
Hafísinn lá landfastur frá Hjörleifshöfða og um allt
Norðurland vestur að Hornbjargi. Þetta var upphafið
að sex ára frostaskeiði sem varði allt til 1887 og
snerti alla landsmenn.
Þetta vor, 1882, kemur upp mislingafaraldur og þá
deyr Jóhanna aðeins tveggja ára úr mislingum. Þá dó
einnig frænka okkar Margrét, 14 ára á Núpsstað, en
Núpsstaðafólkið er náskylt Grasafólkinu. Eyjólfur
langafi núlifandi systkina frá Núpsstað var bróðir
Filippusar í Kálfafellskoti.
http://www.vortex.is/aett
7
aett@vortex.is