Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2005, Qupperneq 14

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2005
Leysingjastaðir í Hvammssveit. Þar ólst Einar Kristjánsson upp. Leysingjastaða er fyrst getið í Gunnlaugssögu
Ormstungu þar sem segir frá fóstri Helgu fögru Þorsteinsdóttur frá Borg. Teikning Einar Kristjánsson.
að setri skáldsins á Bægisá. I þeim böggum var smér
og skreið frá Möngu í Galtardal á Fellsströnd...
Flvort sem breiðfirska góðmetið hefur átt hlut í
því eða ekki, þá réðist svo að á efri árum sínum á
Bægisá, þá lagði sr. Jón í að snúa á íslensku kveð-
skap tveggja höfuðskálda álfunnar, John Miltons og
Klopstocks Þjóðverja. En eitt má ekki gleymast -
þjóðskáldið á Bægisá vakti upp tungutak og háfleyg-
ar skáldkenndir ungs drengs í nágrenninu - Jónasar
Hallgrímssonar. En það vill svo skemmtilega til að
eina rithandarsýnishornið sem varðveist hefur eftir
hana móður mína er gullfalleg áritun hennar á Ljóð-
mæli Jónasar Hallgrímssonar, til föður míns árið
1915, en bókin kom út 1913.
En fleira var bitastætt í bókaskáp Péturs Hall-
dórssonar. Tímaritið Iðunn var þarna - frá byrjun.
Þar kynntist ég úrvali úr bókmenntum Norðurlanda.
Þar bar hátt skáldajöfurinn Bjömsteme Björnson,
höfund sögunnar af Sigrúnu á Sunnuhvoli ofl. ofl.
Orgelkaup
Margt er nú falið bak við móðu minnis og tíma, en
þó er það svo að enn get ég séð fyrir mér sjálfan mig
hjúfra mig upp í rúmi fóstru minnar og hlusta á lestur
Finnu eða fóstra upp úr Laxdælu, Grettissögu eða
Njálu, Jón Arason biskup eftir Torfhildi Hólrn,
þýddar smellnar sögur eftir Mark Twain eða ævintýri
þúsund og einnar nætur í þýðingu Steingríms. Þá má
ekki gleyma Mannamun eftir Jón Mýrdal, eða Skin
og skúr eftir sama höfund.
Eg man vel eftir svipnum á sr. Kristni Stefánssyni
í tumi A bekkjar í Reykholtsskóla þegar hann las upp
ritgerð eftir mig á einum morgni. Hrósyrði, sem þar
féllu í minn garð opnuðu hug minn fyrir því hversu
uppeldi mitt á Leysingjastöðum var mikils virði.
,.Heil þú dásöm drottning meðal lista“ var einu-
sinni mælt. Víst voru þessir kvöldvökuþættir bað-
stofunnar mikils virði, en þó var annað svið sem tók
öllu fram - ríki tónanna. Eftir að fósturforeldrar
mínir fluttust frá Asgarði að Leysingjastöðum eign-
aðist fóstri sænskt Anderson-orgel, góðan grip sem
enn mun vera til í Magnússkógum. Næst kom þýskt
orgel, Henkel, að mig minnir, góður gripur, valinn af
Páli Isólfssyni. Það orgel fór að Hólum með Nonna
(Jóni Jóel) og Sigríði, en hann tók til sín nemendur,
bæði að Leysingjastöðum og Hólum og kenndi bæði
orgelleik og söng.
Þá gerðist fóstri um of stórhuga. Þeir feðgar létu
Pál Isólfsson panta úrvalsgrip, þýskt orgel, nafnið
man ég ekki. Þetta var í lággenginu fyrir og eftir
1930, þegar meðaldilkur gerði 7-9 krónur. Þessi kaup
þoldi búið ekki, enda kaupin öll í skuld. Ég var
hálfnaður með gamla þýska orgelskólann og gat
spilað eftir nótum léttustu lögin. Guðmundur Einars-
son í Gröf í Bitru seldi orgelið á heimili við Stein-
grímsfjörð, og þar með var sá æskudraumur búinn.
Nonni frændi var byrjaður að spila þýsk, þung
orgelverk hjá Páli og greip stundum í þau á Leys-
ingjastöðum. Stundum sungu þeir saman feðgarnir,
t.d. lög Jóns Laxdals eða Inga T. Lárussonar. Það var
svo mikil lýrik í lögunum hans Inga T. t.d. Hríslan og
lækurinn - en þar mun hríslan vera Ragnheiður
seinni kona Páls Ólafssonar.
En best af öllu man ég eftir Finnlandia eftir
Sibelius þess finnska. Einn kafli þess verks ætti að
hljóma yfir mér dauðum.
Fóstra mín
Signý fóstra mín var mikil húsmóðir - í besta skiln-
ingi þess orðs. Efa ég mjög að önnur færari hafi á
þeim tíma verið í sveitinni eða nágrenni. Kemur mér
að vísu eitt nafn í hugann - Ingibjörg í Magnús-
skógum. Þær skiptust nokkuð á heimsóknum. Fóstra
mín dvaldi sem ung á Ytri-Eyjarskóla hjá Elínu
Briem en eins og alkunnugt er fór mikið orð af þeirri
menntastofnun. Ingibjörg í Magnússkógum ól upp
níu börn og lét sig ekki muna um að bæta við uppeldi
bróðursonar síns Alfons Oddssonar sem lést fyrir
skömmu í hárri elli.
Vel man ég fóstru mína, þar sem hún var að
búverka í gamla kjallaranum eða uppi í búrinu. Ég
man eftir því þegar rennt var úr mjólkurbyttunum og
http://www.vortex.is/aett
14
aett@vortex.is