Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2005, Blaðsíða 11

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2005
árið 1863 og bjó þar til dánardags árið 1889. Er hann
mesti efnabóndi á jörðinni, sem farið hafa sögur af.
Með konu sinni Guðfinnu Daðadóttur (d. 1896,
66 ára) frá Breiðabólsstað í Sökkólfsdal fékk Halldór
helming í tveimur jörðum, Svarfhól í Laxárdal og
Litla-Vatnshom í Haukadal, 40 kindur og álitlega
upphæð af innistæðum í tveimur verslunum, auk
feitmetis og búsgagna.
Vert er að veita því athygli að amma Halldórs á
Leysingjastöðum var Helga Andrésdóttir frá Þórólfs-
stöðum í Miðdölum, en sú ætt er ein mesta hag-
leiksætt sem um getur í Dölum. (sjá Blöndu, VIII, 4,
bls 356 útg. 1948)
Sjálfur bar Halldór augljós merki þess að vera
góður kvistur af þeim ættarstofni. Veggina að nýjum
bæ á Leysingjastöðum hlóð Halldór 1881, um
sumarið, og voru þeir látnir standa og síga til næsta
árs, 1882, (harðindaárið mikla). Þá var bærinn reistur
og hann stóð fram á árið 1942, er ég reisti „for-
kallað“ timburhús.
Öll horn skulu jafnfalleg
Signý fóstra mín sagði mér sögu af Halldóri föður
sínum, sem er dæmi um hagleik hans og vandvirkni.
Þegar bæjarbyggingin stóð yfir sumarið og haustið
1882 var einhver smiður þar að verki sem Halldór
hét. Einn daginn var Halldór húsbóndi ekki heima en
kom heim að kvöldi. Þennan dag var Halldór smiður
að „spjaldþilja“ gestastofuna. I einu homi stofunnar
var nokkurt missmíði á þilinu og var húsbóndinn
fljótur að reka augun í það. Þá tautaði Halldór smið-
ur: „Það er alltaf skuggi þarna í hominu, nafni
minn.“ Þá sagði Halldór húsbóndi: „Það varðar mig
ekkert um, öll horn í stofunni skulu vera jafn falleg,
þú tekur þetta missmíði upp.“ Varð svo að vera.
Guðrún Jóhannsdóttir í Asgarði kunni margt að
segja frá heimilisháttum á Leysingjastöðum í tíð
Halldórs og Guðfinnu. Sagði hún mér m.a. eftir-
farandi sögu. — Slátra þurfti stóru og margra vetra
gömlu nauti á Leysingjastöðum. A þeim árum voru
notuð svonefnd svæfingajárn er aflífa skyldi stór-
gripi. Var svæfingajárninu stungið með vissri
nákvæmni í hnakkagróf gripsins. Voru þau hjón
Halldór og Guðfinna ein við verkið. Stungan geigaði
ekki og tuddi féll. Þá mælti bóndi til Guðfinnu:
„Haltu nú Guðfinna, þú hefur haldið fyrr“ en nokkurt
hik hafði komið á Guðfinnu þegar þessi stóra skepna
féll og sparkaði löppunum út í loftið. En Guðfinna
var stór og sterk og hafði gilda karlmannsburði svo
athöfn þessi endaði með eðlilegum hætti.
Guðfinna var víkingsdugleg og munu útiverk eigi
hafa fallið henni ver en nákvæmni inniverka, sagði
Guðrún mér. Signý fóstra mín talaði sjaldan um
Guðfinnu móður sína en hún minntist með mikilli
virðingu Halldórs föður síns.
Pétur, vínið og peningarnir
Þau Leysingjastaðahjónin, Halldór og Guðfinna,
eignuðust alls 10 böm.
Af þeim kynntist ég
aðeins fóstru minni og
Pétri bróður hennar
sem átti Leysingja-
staðina í bernsku
minni. Pétur var með
stærri mönnum, mikill
um herðar og talinn
með hraustari mönn-
um, enda fékkst hann
mest við átakastörf
svo sem ofanafristu og
veggja- og tuúngarða-
hleðslu. Vann hann
um margra ára skeið í
Amarfirði, úti í Ketil-
dölum, Otradal og
Dufansdal. Gísli
Vagnson á Mýrum í
Dýrafirði sagði mér
margar sögur af Pétri,
sérstaklega af brenni-
vínsdrykkju hans um
helgar. Á vetrum
dvaldi Pétur lengi
vestur í Bolungarvík.
Man ég að leigumar
eftir Leysingjastaðina
vom á tímabili sendar
þangað á haustin.
Eins og ég hefi minnst á kynntist Gísli á Mýrum
Pétri mjög vel í Arnarfirðinum. Um helgar dvaldi
Pétur oft í Bíldudal og var þá bakkus oft með í för.
Þar átti Pétur marga kunningja og kannski drykkju-
bræður. Þegar fór að lækka í pyttlunni hjá honum
sögðust vinimir bjarga málunum ef hann sýndi þeim
nú regluleg hreystibrögð í sambandi við vinnu sínu,
nefnilega moldarverkin. Kom þá stundum fyrir að
Pétur lagðist á bakið í sunnudagsfötunum og spyrnti
í jarðfasta steina og var stundum með ólíkindum
hvað honum tókst að losa um heljarbjörg með þess-
um hætti en útgangurinn á fötunum varð skemmti-
efni áhorfenda. Þegar þessum vafasama leik lauk var
sest við drykkju og skemmtikrafturinn Pétur settur
við háborð bakkusar.
Gísli Vagnson sagði mér að fólk sem vel þekkti
Pétur hefði stórum undrast hversu langt hefði verið
farið með jafnvel upplýstan og greindan mann eins
og hann vissulega var. Hinsvegar minntist Gísli ekki
á þá hlið Péturs sem ég kunni vel skil á, hina hóf-
lausu peningahyggju hans, en hún var vissulega
sjúkleg á köflum.
Reynt hefur verið að rekja ætt þeirra Breiðabóls-
staðafeðga, Þorsteins, f. 1762, afa Guðfinnu og
Daða, föður hennar, f. 1799, til Daða í Snóksdal, d.
1563. Eru miklar líkur til að sú ættfærsla kunni að
vera rétt. Hafa nokkrir af þeirri ætt komist í álnir eins
Guðfínna Einarsdóttir, eldri
dóttir Leysingjastaðahjón-
anna, er fædd 2. febrúar 1897.
Hún er í dag elsti Islend-
ingurinn, 108 ára gömul. Þó
nokkuð er um langlífi í ætt
þeirra frændsystkinanna.
Ólöf Bæringsdóttir langalang-
amma þeirra varð 96 ára.
http://www.vortex.is/aett
11
aett@vortex.is