Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.12.2008, Blaðsíða 17

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í desember 2008
Tekinn var hópur af núlifandi íslendingum og
skoðað hversu langt er á milli, í landfræðilegri fjar-
lægð, þeirra einstaklinga sem gengið var út frá og
formæðra þeirra og forfeðra í beinan kvenlegg eða
karllegg eftir því sem farið var lengra aftur í tímann.
Það sem kom í ljós er það að ef farið er hundrað ár
aftur í tímann frá upphafshópnum sem rakið er frá,
þá er styttri fjarlægð í beinan karllegg en í beinan
kvenlegg. Það þýðir, segir Agnar, að karlarnir hreyfa
sig minna en konumar. Það þýðir að fólk flytur inn
á heimili karlsins frekar en á heimili konunnar. Það
þýðir að íslendingar höfðu tilhneigingu til að vera
patrilokal en ekki matrilokal.
Það er, samkvæmt Agnari, munur á kynslóðabil-
inu í kvenleggjum og karlleggjum. Að jafnaði eru
karlarnir eldri en konurnar í hjónabandinu. Það þýðir
það að meðalbilið á fæðingarári foreldra og barns er
meira hjá karlinum en hjá konunni. Karlleggurinn er
m.ö.o. lengri en kvenleggurinn. Meðalkynslóðabilið
í kvenleggjum er um 32 ár en meðalkynslóðabilið í
karlleggjum er rúmlega 35 ár. Það þýðir að ekki er
bara unnt að sýna þetta eftir árum heldur ætti að sýna
þetta eftir kynslóðum. Þegar það er gert er samt þessi
munur; að karlleggirnir ferðast styttri vegalengd, hver
kynslóð ferðast styttri vegalengd en kvenleggimir,
sem þýðir það að Islendingar em patrilokal.
Agnar fjallaði einnig stuttlega um skyldleika-
giftingar og frjósemi. Hann greindi frá því að um
20-40% allra hjónabanda á Indlandi og í Pakistan
eru milli frændsystkina. í Pakistan eru 20% hjóna-
bandanna á milli systkinabarna og 20% á milli fólks
af öðrum og þriðja lið. Þar hefur verið sýnt fram á
að fólk sem stundar skyldleikagiftingar eignast fleiri
börn en þeir sem gera það ekki.
Agnar spurði sig hvort það væri eitthvað líffræði-
legt sem réði því eða hvort það sé bara vegna þess að
fólk sem stundar skyldleikagiftingar hafi tilhneigingu
til þess að vera fátækara og að fátækara fólk hafi
tilhneigingu til þess að eiga mörg börn? Til þess að
svara þessu þarf stór og mikil ættartöl, sagði Agnar,
og það höfum við á íslandi. Skyldleiki er mældur
eftir því hvað viðkomandi persónur eiga marga sam-
eiginlega forfeður? Við teljum þá til þess að mæla
skyldleikann. I ljós kemur að þeim mun skyldari sem
hjón eru þeim mun fleiri böm eignast þau. Því fjar-
skyldari sem hjón eru því færri böm eignast þau.
Þetta er algjörlega afgerandi og mjög tölfræðilega
marktækt. Agnar sýndi að skyldustu hjónin á íslandi
á tímabilinu 1800-1824 eignast að meðaltali fjögur
börn en fjarskyldustu hjónin um þrjú komma þrjú
börn. Það munar um nær heilu bami. En þegar skoð-
aður er fjöldi barnabarna kemur annað í Ijós, segir
Agnar. Skyldustu hjónin eiga færri barnabörn. Það
er talið eiga sér erfðafræðilegar orsakir. Þegar mjög
skyldir einstaklingar eignast saman börn eru meiri
líkur á að skaðlegar stökkbreytingar komi fram. Það
virðist ekki hafa áhrif á fjölda bama heldur hvort
börn þeirra geti sjálf átt börn.
Skyldi Magnús Grímsson vera að hugleiða sitt land-
fræðilega ætterni á þessari mynd?
Guðfinna Ragnarsdóttir;
Agætu gestir!
Nú er komið að lokum þessa málþings, þessa þings
sem við kölluðum HIN ÓMISSANDI ÆTTFRÆÐI.
Sjaldan hefur sú fullyrðing verið mér jafn ljós. Það er
vart til það svið mannlegrar tilveru þar sem ættfræðin
kemur ekki við sögu. Hún er í hjónarúminu jafnt sem
hugvísindunum. Nú er ekkert hægt að fela!
I œttfrœðinni er Ketill árans refiir
Óðrinn ekki háa einkunn gefur
En hann veit upp á hár
í hartnær þúsund ár
hver hjá hverjum hvenœr sofið hefur.
Já, ættfræðin stjórnar jafnt lífi einstaklingsins sem
tilveru heillar þjóðar. Hún skýrir söguna, hún er bak
við auð og völd, þrætur og deilur, hún kemur inn í
sveitastjórnarmál og sjúkdóma, fólksflutninga og
nafngiftir. Eftir stendur að ættfræðin er ómissandi
hvort sem er í raun- eða hugvísindum, og jafnt í hinu
forna samfélagi sem í samfélagi dagsins í dag. Og
enn og aftur gemm við okkur líka grein fyrir því að
öll þessi vitneskja byggir á fróðleik fyrri alda, skráð-
um og munnlegum heimildum. An hennar værum
við lens. Það minnir okkur á að vanda vel til verka.
Og sömuleiðis að fara vel með þessi fræði, þau eru
viðkvæm í meira lagi og ekki er heldur víst að allar
þjóðir leggi sama mat á það sem um okkur er sagt.
Eg vil þakka fyrirlesurum okkar, Þórunni gegnum
Sólveigu, Agnari, Salvöru og Helga innilega fyrir að
veita okkur hlutdeild í fræðum sínum og gefa okk-
ur dýrmætan tíma sinn. Ykkur sem deilduð þessari
dagsstund með okkur þakka ég fyrir komuna og vona
og veit að þið farið fróðari af okkar fundi. Eg þakka
Ingvari Bjarnasyni skelegga fundarstjórn og segi
þessu málþingi um hina ómissandi ættfræði slitið.
http://www.ætt.is
17
aett@aett.is