Foreldrablaðið - 01.01.1969, Blaðsíða 5

Eiríkur Stefánsson:
jsiand,
þig eiskum vér“
Sú skoðun mun almenn, að meir
hafi gætt ættjarðarástar meðal fs-
lendinga áður fyrr en nú. Er einkum
oft vitnað til síðari hluta 19. aldar
og fyrstu áratuga hinnar 20. til að
sýna fram á, að svo hafi verið. Þetta
er ekki hégómamál og vissulega þess
vert, að því sé gaumur gefinn. Hvern-
ig var þessu þá háttað báðum megin
aldamótanna ?
Þá var blómaskeið Ijóða.gerðar, og
varla kom svo út lítið Ijóðakver, að
ekki væri þar kvæði um ættjörðina
og stundum mörg. Og allir kunnu
meira eða minna af ættjarðarkvæð-
um hinna þekktu skálda. Þjóðin söng
þessi ljóð, — söng þau inn í sig, eign-
aðist þau, elskaði þau og naut þeirra.
Þannig höfðu þau áhrif á hvern fs-
lending. Þarna var um gagnverkanir
að ræða. Þjóðartilfinningin örvaði
skáldin, en þau glæddu síðan loga ætt-
jarðarástarinnar í brjóstum einstakl-
inganna. En hvar lágu ræturnar?
Hvað olli þjóðarvakningu á 19. öld?
Ég mun ekki hætta á að reyna að
svara því endanlega. Þar er um að
ræða marga strauma, og falla sumir
í einn farveg.
Fyrst skal þess geta, að við fslend-
ingar vorum ekki einir á ferð. Ein-
veldisfjötrar höfðu brostið, og frels-
ið fór eins og ljúfur blær um líf þjóð-
anna. Því fylgdi alls staðar þróun í
atvinnulífi og batnandi efnahagur.
Mönnum birti fyrir augum, og þeir
sáu framtíðina í fögrum hillingum.
Hjá okkur, fslendingum, kemur þetta
skýrt fram í skáldskapnum, m. a. í
aldamótaljóðum þeirra Hannesar
Hafstein og Einars Benediktssonar.
Rétt eftir aldamótin barst ung-
mennafélagshreyfingin til okkar
austan um haf frá Noregi sem hress-
andi, en þó notalegur blær. Hún átti
eftir að hafa mikil áhrif á íslenzkt
þjóðlíf. Hennar gætti jafnvel í sölum
Alþingis og upp í ráðherrastólana.
Ég minnist þess glöggt, þegar ég
vaknaði fyrst til meðvitundar um
FORELDRABLAÐIÐ 3