Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1943, Blaðsíða 100

76
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
bera saman við Krist, enda hefir
hann af sumum fræðimönnum verið
nefndur “hvíti Kristur.” (Saussey:
Religions Geschichte, II. Band, bls.
559). Snorri lýsir honum svo: “Hann
er bestr ok hann lofa allir; hann er
svá fagr álitum ok bjartr, at lýsir
af honum. Hann er vitrastr ásanna
og líknsamastr.” Allir hlutir á jörðu
grétu dauða hans, nema kerling ein
sem nefndist Þökk, en hún var engin
önnur en Loki sjálfur, erkióvinurinn
í dulargervi. Eftir Ragnarök kemur
Baldur aftur, og stofnar ríki sann-
leikans og friðarins á Gimli, þá
Munu ósánir
akrar vaxa;
böls mun alls batna
mun Baldur koma. . .
—(Völuspá 61)
II.
Vera má, að ýmsum nútíðarmanna
þyki það, sem hér er skráð að fram-
an, leiðinlegur lestur. Heimsmynd
sú, sem hér er brugðið upp, er að vísu
frumstæð og næsta barnaleg. En
þegar betur er að gætt segir hún
ýmislegt á táknmáli sínu, sem jafn-
vel þessi samtíð getur lært nokkuð af.
Ef heimsmynd þessi er skoðuð með
nokkurri nákvæmni, og sú hugsun
rakin, sem á bak við hana liggur,
finst í henni vísir til ýmsra þeirra
helstu vísindagreina sem hafa verið
áhugamál hinna vitrustu á meðal
mannanna, og enn eru fjarri því, að
hafa náð fullkomnun. Einlæg sann-
leiksleit og glögg athyglisgáfa kem-
ur hér fram í ríkum mæli. Hér sjá-
um vér stafrof jarðfræöinnar. Menn
tóku eftir því að eigi þurfti lengra
að grafa til vatns á fjöllum uppi, en
í djúpum dölum. Jörðin fæddi öll
kvikindi og eignaðist alt það er dó,
þessvegna töldu þeir jörðina móður
sína. Hér finnast einnig nokkur drög
til líffræði. Dýrin og fuglarnir hafa
sama eðli í ýmsum hlutum, þótt ólík
séu þau að ytra hætti. Jafnlangt er
til blóðs í höfði og fótum. Alt dýra-
lífið og mannlífið, að því sem efnið
snertir, er af sama stofni. Hér finst
einnig vísir til stjörnufræði. Sólin
og himintunglin eru hin sömu kyn-
slóð eftir kynslóð, og breyta í engu
háttum sínum. Tilraun er gjörð til
að skýra þetta dásamlega náttúru-
fyrirbrigði. Eftir að æsir og menn
koma til sögunnar kemur siðfræðin
til greina. Baráttan milli illra og
góðra höfuðskepna er endalaus, og
barátta mannanna verður hliðstæð og
sama eðlis. Drenglyndi og hreysti
verða höfuðdygðir góðra manna, vald
hins sterka ræður jafnan málalokum.
Fláttskapur, hatur og rógburður
valda gæfutjóni, og eru hin háska-
legustu vopn. (Ratatoskur-Loki). En
þótt stundum bregðist til beggja
vona um útkomu ýmsra þátta hins
endalausa stríðs, sigrar þó hið góða
að lokum.
En á bak við alt kerfið og undir því
hvílir guðfræðin. Hún er hér móðir
vísindanna; án hennar verður ekkert
skýrt eða skilið. Farast Snorra svo
orð: “Svá kom at þeir (mennirnir)
týndu Guðs nafni, ok víðast um ver-
öldina fansk eigi sá maðr, er deih
kynni á skapara sínum.” Og aftur
segir hann í sambandi við athuganir
fornmanna á gangi himintunglanna:
“Af þvílíkum hlutum grunaði þá s*
nokkur mundi vera stjórnari himin-