Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Page 38

36
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
Guðni tók ósleitilega til matar
síns. Og hann varð fljótt sterkari.
Eitt kunni hann bezt, það var að
kroppa af beinum. Þegar við feng-
um saltkjötssúpuna á kvöldin og
hver sinn spaöbita, þá dáðist eg að,
hve Guðni skildi við sínar hnútur
og liryggja,rliðina algerlega fág-
aða, allsbera af kjöti eða sinatægj-
um — hver smuga hreinkroppuð
með hnífsoddinum — og leggir
boraðir í báða enda og mergsogn-
ir. Þetta kunnu reyndar allir pilt-
arnir og vinnukonurnar líka, en eg
hafði ekki veitt því sérlega eftir-
tekt. Þeim var ekki vorkunn að
kunna það eða liafa huga á því.
En Guðni snáðinn, ekki stærri en
eg, hann kunni þetta utanað. Pabbi
lians og mamma höfðu kent hon-
um þetta. Þau höfðu lært það af
sínum foreldrum. Veitti ekki af
að nota og nýta alt, sem tönn á
festi og matur gat kallast. Og öll
beinin voru hirt og sett í sáinn.
Beinastrúgur var talinn góður mat-
ur til búdrýginda. Móðuharðindi,
fellivetrar og hallæri eftir hallæri,
höfðu kent heilsufræði eftir föng-
um. Súrmaturinn reyndist hinn
hollasti og bjargaði mörgum frá
skyrbjúg. Alt ætilegt mátti geyma
óskemt í sýru — egg, kjöt, fisk,
brauð — alt. Það varð súrt á
bragðið, en næringarefnin liéldust
óeydd. Þá varð að una þeim mat-
arföngum, sem landiö skamtaði.
Og þá óx mönnum vit í vandræð-
um til að bjarga sér, sem hver gat
bezt. Nú á tímum er bruðlað með
mat og gikksháttur magnast í
landi, en þá ríkti alvara og aðgæzla
á öllum góðum heimilum í með-
ferð matar og allra muna. Þá
gerðu menn guði þakkir fyrir það
litla, sem þeir höfðu úr að spila,
og fóru vel með sitt pund.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér um
daginn, þegar eg var að lesa rit-
gerð eftir sænskan rithöfund, um
sparnað og hagsýni í gamla daga.
Hann segir:
“Þegar eg var ungur, þá lét
pabbi okkar lesa borðbæn, bæði á
undan og eftir mat. Dytti brauð-
biti á gólfið, átti sá sem misti, ekki
einasta að taka bitann upp, heldur
kyssa hann í tilbót.” Og hann bæt-
ir við: “Pabbi minn hafði alist
upp í hungursneyð. Maður þráast
við að hugsa sér að slíkir tímar geti
komið aftur meðan við lifum —
við sem höfum meira af mat en
gott er, og kunnum ekki að eta
hann okkur til heilsubótar.” Líkt
þessu gæti margur eldri íslending-
ur skrifað út úr sínu minni.
Borðdúkur var ekki í For og
ekki sópaðar matleifar af borðinu
á eftir máltíð, því þess þurfti ekki
með, nema eg sá húsmóðurina
bleyta fingurgómana á tungunni og
tína smá saman upp í sig smákorn
af brauði eða harðfisksrusli, sem
sáldrast hafði á borðið. -— Líkt og
þegar hæna kroppar korn — eða
rjúpa — og “kvakar þakkarorð”.
Afi gamli tók venjulega kandís-
molann út úr sér nærri óeyddann
eftir að hann hafði sötrað kaffið,
og stakk honum í vestisvasa sinn,
til að nota hann aftur eða gefa
mér — þegar eg reyndist honum
góður drengur.
Það eru, eins og kunnugt er, ekki
margir áratugir síðan meginþorri
alþýðumanna fékk sig ekki full-
saddan nema á stórhátíðum. Og
það var komið upp í vana að halda
í við sig um allan mat og munað.