Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Page 72

70
TlMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
kyntist, var “Graduale” messu-
söngsbók, nótusett, prentuð á HÖI-
um í Hjaltadal 1765, Editio XVI.
Hún var brúkuð á stöku heimilum,
en fáum kirkjum, fram yfir miðja
3 9. öldina. Jafnframt var þá kom-
in í notkun Messusöngsbókin. M.
Stephensen Conferenzráð safnaði
til hennar. Þótti hinum eldri
mönnum smátt til hennar koma,
og ekki að ástæðulausu. En þrátt
fyrir það var hún víða viðhöfð
fram um 1880. Þá var flokkabók,
njeð íernum sálmaflokkum: Hug-
vekjusálmum, Passíusálmum, Upp-
risusálmum og Krossskólasálmum.
Voru hugvekjusálmarnir sungnir
frá veturnóttum til jóla, fæðingar-
sálmar — sérstök útgáfa — frá jól-
um til lönguföstu; en þaðan frá til
páJska hinir dýrmætu og ógleyman-
legu Passíusálmar séra Hiallgríms
Péturssonar. Þeir, og Vídalíns
postilla, voru þá eldra fólksins dýr-
mætustu andlegu fjársóðir. Frá
páskum til hvítasunnu voru víst
sungnir Upprisusálmarnir, ef hús-
lestrar voru um liönd hafðir, sem
eigi mun liafa verið alment. Þá
voru og aðrir pínslar- (passíu)
sáhnar, nefndir: “Pislarminning”,
lcveðnir af Vigfúsi Scheving guð-
fræðistúdent, pr. í Viðey 1824, und-
ir sömu lagboðum sem Passíusálm-
ar H. P. Eg held ekki, að þeir
hafi verið mikið um hönd hafðir;
ætla eg þó, að þeir væru vel kveðn-
ir og andríkir. Þá var lítil bók,
“Versasafn”, prentað í Viðey
(“Andlegt versasafn” til Guðræki-
legrar brúkunar í Heimahúsum;
Viðeyjarklaustri 1839). Það voru
stök vers, flest undir laginu:
“Eilíft lífið er æskilegt“. Það
rar mikið notað af sumuni á eftir
húslestrum og var í afhaldi hjá
eldra fólkinu. Snemma man eg eftir
“Andlegir sálmar”, kveðnir af J.
Espólín sýslumanni, 52 að tölu.
Þeir voru víst lítið útbreiddir og
lítt kunnir meðal alþýðu. Eins og
vænta mátti, eru sálmar þessir vel
kveðnir og andríkir að efni. (Við-
eyjarkl. 1839).
Þetta ætla eg að hafi verið
helztu bækurnar á mínum ung-
dómsárum, fyrir og eftir 1860, sem
alþýðan hafði til leiðbeiningar og
lærdóms um trú og guðfræði, sem
að framan eru taldar. Þó má vera,
að fleiri hafi verið. Að vísu þekti
eg nokkrar smábækur, sem eg þó
ætla lítt eða ekki notaðar. Voru
meðal þeirra: “Þorlákskver”, ljóð
eftir séra Þorlák Þóraripsson á
Myrká (3 útgáfur, síðasta Khöfn
1858); “Hallgrímskver (tólf útg.,
Hólum 1775—Rvík 1885), ljóð eftir
séra H. Pétursson; “Dagleg iðkun
guðrækninnar”; “Eintal sálarinn-
ar við sjálfa sig” (sjöunda útgáfa
Hólum 1746); Leiðarvísir til
að lesa Nýja testamentið, eftir R.
Möller, snúið úr Dönsku af þeim
Gunnlaugi Oddssyni og Þorgeiri
Guðmundssyni, fyrri partur prent-
aður í Khöfn 1822; “Vikuoffur”,
sjö sálmaflokkur eftir ýmsa höf-
unda, prentað í Viðey 1837;
“Nytsöm liugvekja” um velgern-
inga Jesú Krists, gefin út af Hinu
Evangeliska smáritafélagi, prentuð
í Khöfn 1865. Þetta litla ágætisrit
var nokkuð víða til. Síðast en ekki
sízt skal eg minnast á liið ágæta
rit: :“Komdu til Jesú”, eftir New-
man Hall, snúið úr Ensku (Krist-
janía 1872); um þýðandann vita
menn ekki. Það mun því miður
hafa verið lítt þekt, en hefði átt