Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1925, Page 103

SITT AP HVERJU PRÁ LANDNÁMSÁRUNUM
101
komin full reynd á að svæði þetta
væri lítt byggilegt og framtíðar-
laust. Kom mönnum því saman
um að flytja þaðan og leita fyrir
sér vestar þar sem bygðir höfðu
tekist, í Minnesota, Dakota og
Manitoba. Árið 1881—2 eru allir
á brott þaðan, og hverfur svo þetta
síðara Markland úr sögu sem hio
fyrra.
Til er skrá yfir alla þá, er fluttu
til nýlendunnar og bæjanna þar á
ströndinni. Er hún með þeirn virkt-
um gerð, að til er færður aldur,
fæðingarstaður og síðastur bústað-
ur þeirra á íslandi. Gaman hefði
verið að eiga samskonar skrá yfir
allar hinar bygðirnar, en ærinn
mun skortur á að svo sé og seint á
að minnast úr þessu. Til minn-
ingar um fimtugsafmæli þessa litla
bygðarlags, er svo snemma hvarf
úr sögu, er skrá þessi birt í Tíma-
ritinu og er sennilegt, að margur
hafi ánægju af að yfirfara hana og
kunni að kannast við þá suma, sem
þar eru nefndir.
“Skýrslu” þessa eða skrá samdi
Jón bóndi Rögnvaldsson frá Hóli á
Skaga í Skagafjarðarsýslu. Var
liann meðal þeirra manna, er fyrst-
ir fluttu til nýlendunnar. Handrit-
ið var í eigu sonar hans, Jóns bónda
Hillmans við Mountain í Norður
Dakota. Er handritið kom í vorar
hendur, vantaði í það eitt blað, —
hafði týnst í láni. En svo heppi-
lega vildi til að skáldið J. Magnús
Bjarnason átti afrit af “skýrsl-
unni”, er hann gerði fyrir 35 árum
síðan, og eftir því afriti var auð-
velt að fylla í eyðuna.
Jón Rögnvaldsson (f. 7. des.
1807) hreppstjóri á Hóli á Skaga,
var sonur Rögnvaldar bónda á Kleif
á Skaga, Jónssonar, og Margrétar
Pétursdóttur frá Ketu, Gíslasonar.
Var Rögnvaldur talinn skáld gott
og fræðimaður á sinni tíð. Er lians
getið í sögu Jóns sýslumanns Esp-
ólíns, er fundvís var á fróðleiks-
menn og sagnaþuli þar í sýslunni.
Voru þeir mjög til vina, og gisti
Rögnvaldur tíðum hjá sýslumanni
er hann var á ferðum um fjörðinn.
í síðasta skifti, er fundum þeirra
ber saman, flytur Rögnvaldur hon-
um kvæði, að fornum sið, og er
það vel kveðið. Hjá föður sínum
mun Jón hafa alist upp þar til hann
sjálfur fór að búa. Varð hann brátt
héraðskunnur og þótti stakur fróð-
leiks- og gáfumaður. Hann gegndi
ýmsum opinberum störfum í sveit-
inni áður en hann ■ flutti vestur
(1874). Hreppstjóri var hann um
tíma í Skefilsstaðahreppi og sátta-
maður skipaður í Skaga Sáttaum-
dæmi 26. okt. 1866 af Eggerti sýslu-
manni Briern, þegar séra Páll .Jóns-
son prestur í Hvanimi í Laxárdai
(frá 1852—1866), er var fyrstur
sáttamaður á Skaga, flutti þaðan
og vestur í Höskuldsstaði á Skaga-
strönd.
Skýrsla Jóns er í tvennu lagi;
fyrri hlutinn er yfir eldri bæina
(stjórnarbæina 19), en síðari lilut-
inn yfir þá, sem fluttust til nýlend-
unnar eftir 1877, og námu lönd í
bygðinni. Reistu þeir hús sín sálf-
ir og gáfu flestir bæjum sínum
heiti að dæmum þeirra er fyrir
voru. I nýlendunni hafa verið 30
bæir, er Jón lauk skýrslu sinni 1.
febrúar 1879.
Við þessa skýrslu Jóns hefir svo
skáldið J. Magnús Barnason bætt
nöfnum manna þeirra, er seinna
komu, alt fram að þeim tíma að
flutt var burtu úr bygðinni. Þar eru
taldir ekki eingöngu búendur, held-
ur og lausafólk, er kom til nýlend-
unnar, eða stundaði vinnu í sjó-
þorpunum, aðallega Lockeport,
sunnan og austan á Skaganum.
Upplýsingar um aldur þessa fóllcs
og fæðingarstað var erfitt að fá í
flýti og vantar því á stöku stöðum.