Neytendablaðið - 01.04.1998, Qupperneq 7

Utblásturs
Mengun í útblæstri bflvéla er
talin eiga þátt í gróðurhúsa-
áhrifum, spillir ósonlaginu og
getur skaðað heilsu fólks á
margan hátt. Um 99% af þeim
efnasamböndum sem myndast
þegar eldsneyti brennur upp
em óskaðleg. En bflvélar nýta
aldrei eldsneyti til fulls heldur
dæla frá sér mengandi auka-
efnum sem geta valdið vanda-
málum í hjarta, blóðrás og
öndunarfæmm. Hönnun og
stærð vélar, stilling hennar,
eldsneyti, hreinsibúnaður og
aksturslag bflstjórans ráða
efnasamsetningunni í úlblæstr-
inum. Hægt er að láta mæla
efnainnihald í útblæstri bflsins.
Koltvísýringur (C02) er
talinn eiga þátt í gróðurhúsa-
áhrifum á jörðinni og valda
upphitun í andrúmsloftinu.
Stór hluti koltvísýrings í um-
hverfinu kemur frá bflum og
hlutfallið hefur farið vaxandi.
Kolsýringur (koleinoxíð,
CO) er mjög hættuleg loftteg-
und sem myndast við ófull-
kominn bruna eldsneytis í bfl-
um, sérstaklega þegar þeir eru
ræstir í köldu veðri, þegar inn-
sogið er á og þegar umferð
gengur treglega og sífellt er
verið að hægja og hraða á bfln-
um. Stærstur hluti kolsýrings í
andrúmsloftinu kemur frá bfl-
um. Rétt stilltar bílvélar gefa
frá sér minni kolsýring en aðr-
ar.
Köfnunarefnisoxíðin (NO
og N02) myndast við brennslu
eldsneytis og hafa einkum
magnast í andrúmsloftinu
vegna aukinnar bílaumferðar.
Ökumaðurinn framleiðir meira
af þeim þegar hann ekur hratt
eða eykur hraðann ört, til
dæmis með því að taka skarpt
af stað og aka fram úr öðrum
bflum.
Brennisteinn er er einn
helsli mengunarvaldur í út-
blæstri bensínbíla og í enn
stærra mæli í dísilolíu. Hann
innspýtingu og hafa því ýmsa
eiginleika dísilvéla, endurnýta
um 30% af útblæstrinum og
geta haft um 10% meira afl en
venjulegar jafnstórar vélar.
Umhverfisverndarmenn telja
að yfirvöld eigi að liðka fyrir
útbreiðslu þeirra með lægri
gjöldum og stendur upp á ís-
lensk yfirvöld að svara þeim
óskum.
efnafræðin
dregur verulega úr virkni
hvarfakúta. Mikilvægasta
verkefnið nú er að mati margra
sérfræðinga að draga úr
brennisteini í eldsneyti. Það
getur takmarkað útbreiðslu
„hreinbruna“- eða „þunn-
bruna“-bflvéla (e. lean bum
engines). í Evrópu er hlutfall
brennisteins í bensíni víðast
400 ppm (hlutar af milljón), í
Bandaríkjunum 300 ppm, í
Japan er leyfilegt hámark 100
ppm og í Kaliforníu 80 ppm en
er þar að jafnaði aðeins um 30
ppm.
Svartur reykur í útblæstri
bfla er úr kolefnisögnum og
óbrenndu eða líttbrunnu
kolefni úr eldsneyti og smurol-
íu. Hægt er að draga úr svört-
um reyk með tæknibúnaði og
réttri vélarstillingu.
Lífræn, rokgjörn efni:
Krabbameinsvaldandi efni eins
og bensól (bensen) og fjölliða
arómatísk kolvetni berast eink-
um í andrúmsloftið með út-
blæstri bensínbfla, en dísilvélar
gefa minna af þeim frá sér.
Blýi var áður blandað í nær
allt eldsneyti lil að bæta afköst
farartækja en sölu þess hefur
víðast verið hætt. Blý safnast
fyrir í líkamanum og hefur
eitrunaráhrif, getur meðal ann-
ars spillt andlegum þroska
barna. Vorið 1996 var blý-
bensín tekið af markaði á ís-
landi. Það var ákvörðun olíufé-
laganna og gerðist ekki vegna
lyrirmæla opinberra aðila, en
þau þrýstu hins vegar á með
hærri gjöldum á blýbensínið.
Óson. Óson myndast í and-
rúmsloftinu á heitum, kyrrum
dögum þegar sólarljósið veldur
efnah vörfum köfnu narefni stv í-
oxíða, rokgjarnra lífrænna efna
og kolsýrings. Því meira sem
bílar gefa frá sér af þessum
efnum, þeim mun meiri verður
hættan á skaðlegum áhrifum
ósons sem getur valdið trufl-
unum í öndunarkerfi fólks.
• Þungi. Kauptu léttasta
bflinn sem kemur til greina og
veldu þá bflgerð sem nýtir
orkuna best miðað við fyrir-
hugaða notkun. Sölumenn
veita upplýsingar um elds-
neytiseyðslu.
• 4X4. Fjórhjóladrifsbflar
eyða meira eldsneyti en aðrir.
A móti kemur að þeir eru
stöðugri og duglegri. Fram-
leiðendur eru unnvörpum að
kynna nýja kynslóð smærri og
léttari jeppa, sem nefndir hafa
verið , jepplingar“ og eru
byggðir á fólksbfla-„grunni“,
hafa helstu aksturseiginleika
jeppanna en eru mun spar-
neytnari og vistvænni. Sem
dæmi má nefna Toyota
RAV4, Honda CR-V, Subaru
Forester, Daihatsu og Land-
Rover Freelander sem allir
eru komnir á íslenska vegi
nema hinn síðastnefndi og
hafa hlotið góðar móttökur.
• Sjálfskipting dregúr úr
þreytu ökumanns og eykur ör-
yggi í akstri. Oftast, en ekki
alltaf, eykur hún eldsneyt-
iseyðslu.
• Dekk. Hægt er að kaupa
hjólbarða sem draga úr nún-
ingsmótstöðu vegarins og þar
með eldsneytiseyðslu.
Hvarfakútarnir
Hvarfakútar geta breytt allt að
95% skaðlegustu hlutanna í
afgasi í hættuminni efnasam-
bönd. Við bestu aðstæður er
hættulegur útblástur úr nýjum
bflum ekki nema um 10% af
því sem áður gerðist.
Hvarfakútar hafa ýmsa
galla sem verður ekki síst vart
á Islandi. Þeir virka ekki fyrr
en við hátt vinnsluhitastig,
400-800°C, og eru gagnslaus-
ir meðan bflvélin er að hitna.
Þar al’ leiðir að í stuttum bíl-
ferðum, hvort sem er að vetri
eða sumri, nýtast þeir lítt eða
ekki. Eldsneytisnotkun getur
aukist með notkun kútanna
sem og hlutfall koltvísýrings í
útblæstri og þeir geta hækkað
magn ósons í borgarumhverfi.
Það er dýrt og stundum
ókleift að setja hvarfakúta í
bíla sem eru eldri en frá árinu
1993.
Sparaðu með eftirliti
Öryggismálin eiga að vera í
fyrsta sæti í öllu sem snertir
bflinn en það sparar þér líka
peninga að hafa gott og reglu-
legt eftirlit með honum.
• Láttu skoða og þjónusta
bflinn að minnsta kosti jafnoft
og lramleiðendur hans segja
fyrir um. Til að vera með allt
á hreinu er skynsamlegt að
láta athuga hann þegar kfló-
Buddan og umhverfið
metramælirinn er 500 km inn-
an við þá tölu sem framleið-
andi eða þjónustuaðili gefur
upp.
• Láttu athuga bflinn ef
eldsneytiseyðsla er óvenju
mikil, ef hann er tregur í
gang, ef gangurinn er ójafn
eða útblásturinn dökkur. Efst
á blaði er að láta fylgjast með
ástandinu á kertum, kveikju,
þráðum, blöndungi og heml-
um. Ur sér gengin kerti og
rangt stilltur kveikjutími auka
eldsneytisnotkun.
• Skiptu á milli verkstæða
til að bera saman verð og
þjónustu. Þó skal leggja
áherslu á að þjónustan sé í
samræmi við fyrirmæli fram-
leiðenda. Farðu fram á að sjá
gömlu hlutina sem teknir voru
úr bílnum ef í hafa verið settir
varahlutir.
• Skiptu reglulega um olíu-
og loftsíur. Hvort tveggja
sparar eldsneyti og minnkar
mengun.
• Athugaðu vikulega srnur-
olíumagnið á vélinni. Drepa
skal á bflnum á jafnsléttu,
bíða nokkrar mínútur og at-
huga kvarðann. Bæði of lítil
og of mikil smurolía skaða
vélina og unth.verfið. Sé hún
of lítil slitnar vélin, nýtir ekki
eldsneytið rétt og mengar að
óþörfu. Sé hún of rnikil getur
komist loft í hana og þá
myndast olíufroða með lítilli
smurhæfni. Við það marg-
faldast slit vélarinnar og hún
mengar meira.
Giskað hefur verið á að
hver ökumaður aki að meðal-
tali 8,5 km í hvert skipti sem
hann ræsir bflinn. Smurolían
nær þá sjaldan venjulegu
vinnuhitastigi, sem er um
100°C, og smurgetan er í lág-
marki. Afleiðingin getur verið
aukin eldsneytisnotkun, sér-
staklega að vetrarlagi. Það
dregur mjög mikið eða jafn-
vel alveg úr vélarvandræðum
að láta skipta um olíu á
7-9.000 km fresti.
• Athugaðu þrýsting í
dekkjum mánaðarlega. Of lít-
ill þrýstingur eykur eldsneyt-
isnotkun. Upplýsingar um
viðeigandi tölur eru í handbók
bflsins og stundum innan á
dyrakarmi. Öruggara er að
eiga sjálfur loftmæli, mælar á
7
N EYTEN D AB LAÐIÐ - apríl 1998