Bændablaðið - 02.03.1999, Síða 4

4
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 2. mars 1999
Útgefandi:
Bændasamtök íslands
Bændahöll við Hagatorg,
127 Reykjavík
Sími: 563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ: 562 3058
Fax hjá Bændablaðinu: 552 3855
Kennitala: 631294-2279
Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra: 563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasími ritstjóra: 564 1717
Netfang: ath@bi.bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason
Beinn sími auglýsingastjóra: 563 0303
Blaðamaður: Hallgrímur Indriðason.
Biaðstjórn: Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Þvf er dreift til allra
bænda landsins og fjölmargra annarra
er tengjast landbúnaði. Alls fara 6.337
eintök (miðað við 19. janúar 1999) í
dreifingu hjá íslandspósti.
Bændablaðinu er dreift frítt tii þeirra
er stunda búskap en þéttbýlisbúar
geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 3.450 en
sjötugir og eldri greiða kr. 1.600.
Prentun: ísafoldarprentsmiðja
ISSN 1025-5621
Heimasíða íslensks landbúnaðar
www.bondi.is
Bændablaðið
Ritstjórnargrein
Búnaðarþing er hafið. Þingfulltrúar
munu beina sjónum sínum í meira mæli
en oft áður að almennum byggða-
málum enda er það svo að þau og
landbúnaðurinn eru tengd órjúfanlegum
böndum.
Staða dreifbýlisins er veik en þó
virðist sem það örli á vilja meðal ráða-
manna þjóðarinnar að hlutur þess verði
réttur. Ástæðan er ekki síst sú að
kostnaður þjóðfélagsins vegna flóttans
úr dreifbýli á möl nemur þremur til fimm
milljónum króna á hvern mann sem
flytur af landsbyggðinni á höfuð-
borgarsvæðið. Þar er bæði um að ræða
kostnað vegna nýframkvæmda og verr
eða ekki nýtt mannvirki á lands-
byggðinni. Samkvæmt þessu hefur
fólksflóttinn af landsbyggðinni síðustu
tíu árin kostað þjóðina 36-60 milljarða
eða 3,6 - 6,0 milljarða árlega að
meðaltali.
Bændur eru útverðir margra
byggða. Bresti á flótti í þeirra röðum,
umfram það sem þegar er orðið, er
þess ekki langt að bíða að smærri þétt-
býlisstaðir eigi sér ekki langra lífdaga
auðið. í mörgum tilvikum byggja þessir
staðir á sveitunum - á þjónustu við þær
og úrvinnslu afurða.
Fólksflótti af því tagi sem hér um
Flóttinn á mölina
ræðir er ekkert séríslenskt vandamál. í
Noregi, Svíþjóð og Finnlandi fer fólk frá
norðursvæðunum en þó í minni mæli
en hér á landi. í öllum þessum löndum
glíma ráðamenn við þennan vanda
enda sjá þeir sem vilja að svona
byggðaröskunin kostar þjóðfélagið mun
hærri upþhæð en ef samfélagið legði
sitt af mörkum svo fólk gæti hugsað sér
að vera á heimaslóðum.
Þegar grannt er skoðað kemur í Ijós
að margir þéttbýlisbúar vilja gjarnan
búa í dreifbýlinu. í tillögu til þings-
ályktunar um stefnu í byggðamálum,
sem forsætisráðherra lagði fyrir Alþingi
í vetur, segir frá könnun prófessors
Stefáns Ólafssonar um það hvar fólk
vill búa. í stuttu máli er afstaða fólks til
búsetu á landsbyggðinni á margan hátt
jákvæð. Mun fleiri fýsir að flytja út á
land en þaðan til höfuðborgar-
svæðisins.
Það vantar því ekki vilja fólksins til
þess að búa í dreifbýlinu. Könnun
Stefáns leiðir það glöggt í Ijós. Eðlilega
spyr fólk um atriði eins og húshitunar-
kostnað, verðlag, nám, laun og fjöl-
breytni í atvinnulífi áður en það velur
sér samastað. Svörin sem það fær úti í
hinum dreifðu byggðum eru of oft þétt-
býlinu í hag.
Tillaga for-
sætisráðherra
vekur væntingar
um að ríkisvaldið
hafi hugsað sér
að taka á
vandanum á rögg-
saman hátt enda
veitir ekki af.
Störfum í frum-
framleiðslu mun
ekki fjölga á næstu
árum. Þvert á
móti. í atvinnu-
könnun Þjóð-
hagsstofunar í
janúar kemur fram að atvinnurekendur
vilja fjölga starfsfólki um 0,3% af
áætluðu vinnuafli. Samanburður við liðið
ár sýnir aukningu en hún er öll á höfuð-
borgarsvæðinu og fyrst og síðast er
beðið um fólk til starfa í þjónustugrein-
um.
Það er ekki á valdi bænda að seiða
til sín nýjar starfgreinar. Sveitarfélögin í
strjálbýlinu geta það ekki heldur ein og
sér. Þarna verður ríkisvaldið að koma til
sögunnar. Því verður fylgst vandlega
með afdrifum þingsályktunar forsætis-
ráðherra - og ekki síður hvað stjórnvöld
gera á næstunni.
9
Askell Þórisson, ritstjóri Bœndablaðsins
Ræktum kýæar
markvisst
íslenskar kýr eru duglegar að mjólka, fái þær nóg af góðu fóðri. Hins
vegar þarf að leggja meiri áherslu á að bæta júgur og spenagerð þeirra
með áherslubreytingum í kynbótastarfinu.
Sverrir Heiðar Juliusson, kennari
á Hvanneyri.
Erfðaefnið
Fyrir hvert kúabú er það lífs-
spursmál að hafa góðar og hraustar
kýr. En hvernig má ná því?
Fóðrun, hirðing og meðferð hefur
að sjálfsögðu mjög mikið að segja
en grunnurinn er þó alltaf það
erfðaefni sem er til staðar í fjósinu.
Hvemig má bæta þann erfðagrunn
rétt?
Kynbœtur í búfjárrœkt
Eins og við þekkjum þá er
töluverðum tíma eytt í kynbóta-
starfið í sauðfjárræktinni. Ráðu-
nautar eru á þönum fram eftir
hausti og dæma og er það hið besta
mál. Það er einnig svo í hrossa-
ræktinni og þar er oft mikið haft
fyrir því að koma merunum undir
þá bestu stóðhesta sem bjóðast
hverju sinni. Mér sýnist hið opin-
bera kynbótastarf ekki eins öflugt í
nautgriparæktinni þó þörfin sé þar
ekki síður til staðar og veltan í
greininni meiri. Sumir kúabændur
hafa líka að mínu mati ekki verið
nógu duglegir að velja sjálfir naut
á sínar kýr.
Skoðið nautin!
Verið gagnrýnin og vandið val
á sæðinganauti fyrir hverja ein-
staka kú í fjósinu. Skoðið vand-
lega hverjir séu veikleikar hjá
kúnni og gætið þess að á móti
henni sé valið naut sem gefur styrk
fyrir þann eiginleika. Þar má
styðjast við úttekt og glöggar
lýsingar Jóns Viðars Jónmunds-
sonar á kostum og göllum ein-
stakra reyndra nauta, sjá t.d. Naut-
griparæktina og svo Frey, og svo
upplýsingar um mæður og feður
óreyndu nautanna. Ég tek undir
niðurlagið í grein Auðar Lilju
Arnþórsdóttur í Frey 7/98 þar sem
hún fjallar um leiðir til að auka
gæði mjólkur og draga úr líkum á
að kýr fái júgurbólgu. Þar segir
hún „Við val á nautum og kúm til
undaneldis er tekið tillit til júgur-
og spenalögunar og almenns heil-
brigðis.“ Verið því gagnrýnin við
val á feður kálfanna ykkar því þar
er mikill breytileiki og mikið í húfi
fyrir ykkur, þar er framtíðin að
veði.
Hvernig eru reyndu nautin í dag?
I Frey í haust var birtur af-
kvæmadómur á nautum sem fædd
eru 1991 og geta kúabændur nýtt
sér þær upplýsingar. Þetta eru þau
naut sem nota skyldi á tímabilinu
mars 1998 - mars 1999.
Sé t.d. mest um vert að bæta
júgurgerð og spena hjá kú þá
virðist t.d. Skjöldur 91022 henta
hvað það snertir því í lýsingu á
dætrum hans segir Jón Viðar:
„ákaflega vel hvelfdur bolur.
Glæsileg júgurgerð. Góðar mjaltir
og skap“ Einnig kæmi til greina
að nota Blandon 91023, en um
dætur hans segir: „sterkleg bol-
bygging. Vel gert júgur og spen-
ar.“ Lýsingar á dætrum annarra
nauta fædd 1991 eru alls ekki jafn
áhugaverðar hvað júgur og spena
varðar (Freyr nr. 5 1998).
Markvissara úrval
Til að bæta okkar íslenska
stofn varðandi þessa eiginleika,
þurfum við að auka vægi þeirra í
kynbótamatinu og velja betri naut.
Er því nauðsynlegt að leggja meiri
vinnu í að dæma júgur og spena
hjá kúm, svo að meiri dreifing
náist í þær einkunnir svo að
frekara úrval sé mögulegt? Við
verðum að ná inn á stöðina nautum
sem gefa gott júgur og spena,
jafnvel þó við verðum að slaka á í
kröfunni um afurðamagn. Það má
hvort sem er auka með kjam-
fóðurgjöf eins og við höfum verið
að sjá í skýrsluhaldinu.
Mín niðurstaða
Ef við náum inn á sæðingastöð
nautum sem gefa gott júgur og
spena og aukum vægi þeirra í kyn-
bótamatinu, held ég að við
komumst nógu fljótt á beinu
brautina og sá hópur sem vill flytja
inn norskar kýr fari að einbeita sér
að öðrum þörfum málefnum bú-
greinarinnar sem eru mörg. Þau
málefni s.s. varðandi fóðrun, hirð-
ingu og aðbúnað, mjaltir og þess-
háttar verða ekki leyst með inn-
flutningi á nýju kúakyni, höfum
það á hreinu.
Bútæknideild
YíiPlit úr ölliim
prótana-
skýrslum á netið
Bútæknideild RALA vann
nokkuð síðastliðinn vetur við að
gera heimasíðu deildarinnar.
Nú er búið að setja inn yfirlit úr
öllum prófanaskýrslum síðasta
áratugar auk ýmissa greina og
verklýsinga.
Grétar Einarsson
deildarstjóri Bútæknideildar
segir að sífelit fieiri séu að koma
sér upp nettenginu. „Margar
fyrirspurnir til okkar beinast að
ákveðnum tækjum. Með því að
fara inn á síðuna geta menn
fundið það sem þeir eru að leita
að þar sem skýrslurnar eru
fiokkaðar bæði eftir
vélafiokkum og árum. Við erum
aðeins með útdrátt úr
skýrslunum á síðunni þannig að
menn sjá niðurstöðurnar í
grófum dráttum, hvaða vélar
hafa verið prófaðar og hverjar
eru meginniðurstöðurnar,“
segir hann.
A síðunni er einnig efni sem
tengist ráðunautum, sem og
ýmiss konar leiðbeiningarefni.
„Stefna okkar til lengri tíma er
að koma öllum efnisflokkum
þarna inn þannig að menn geti
leitað að tæknilegum
upplýsingum um vélina beint á
heimasíðunni. Þarna væri t.d.
hægt að hafa upplýsingar úr
erlendum prófunum og þá væri
jafnvel hægt að vinna þessar
upplýsingar í samvinnu við
innflytjendur,“ segir Grétar að
lokum.