Bændablaðið - 17.09.2002, Síða 11

Þríðjudagur 17. september 2002
BÆNDABLAÐIÐ
11
Hreint umhverii - heilbrigt
búfé - heilnnmar eíurðir
Þórólfur Hafstað jarðfræðingur hjá Orkustofnun:
Margs að gseta þegar
frárennsli er annars vegar
vatn, nema þar sem notast er við
yfírborðsvatn eða það er fengið við
aðrar ófullnægjandi aðstæður.
Skólp getur mengað vatn í skurð-
um og lækjum vegna þess að berg-
grunnurinn gleypir ekkert af þessu
frárennsli og það rennur á yfir-
borðinu. Slíkt getur að sjálfsögðu
verið varasamt fyrir búsmala. Þór-
ólfur var spurður hvaðan sumarbú-
staðaeigendur og lögbýli á þessu
svæði fengju neysluvatn.
Misjafn frágangur rotþróa og
annars frárennslis hlýtur að
vekja þær spurningar hvort
grunnvatn, og þá um leið
neysluvatn, er ekki í mengunar-
hættu. Við leituðum svara hjá
Þórólfi Hafstað jarðfræðingi hjá
Orkustofnun. Hann sagði að ef
litið væri á þetta mál almennt þá
væri ástandið eins misjafnt og
staðirnir væru margir. Það sem
gilti í þessum efnum væri að
menn notuðu heilbrigða skyn-
semi þegar þeir væru að vinna
að málum á borð við frárennslis-
mál frá íbúðarhúsum. Hann
sagði að því miður vildi heilbrigð
skynsemi hverfa fljótt þegar fólk
væri komið í þéttbýlið og það
væri eins og fólk ætlaðist til að
allir aðrir en það sjálft sæi um
þessi mál.
Rotþrœr ekki óþrjótandi
„Varðandi rotþræmar liggur í
augum uppi að þær hljóta á einn
eða annan hátt að skila úr sér því
sem í þær er sett. Ef rétt er frá
þeim gengið og allt gengur eins og
það á að gera hafa þær engin áhrif
nema í allra næsta nágrenni, og
þau ekki slæm.
En á stöðum eins og Borgar-
inu erfiðara vegna þess að berg-
grunnurinn á þessum slóðum er
einhver sá þéttasti sem um getur
og því er afar lítil grunnvatns-
myndun þar," segir Þórólfur. Hann
segir að skólp og annar úrgangur
sem falli frá mannabyggð á svæð-
Erfið vatnsöflun
„Það er eiginlega alveg ótrú-
legt að allur þessi fjöldi sumar-
bústaða á svæðunum skuli ná sér í
nothæft neysluvatn. Menn reyna
ýmsar leiðir og yfirleitt næst í eitt-
hvað af vatni úr smálindum og
grunnum brunnum. Sumir hafa
látið bora holur í berggrunninn og
firði og Mýmm er ótrúlega mikill
fjöldi sumarbústaða miðað við
hversu erfitt er að afla neysluvatns
á svæðunum. Það er óvíða á land-
um þar sem berggrunnurinn sé
svona þéttur, fari lítið niður í
grunnvatnið. Þar af leiðir að lítil
hætta er á að það mengi neyslu-
á allra síðustu ámm hefur víða
tekist að ná nægilegu vatni úr
þessum holum fyrir einstaka bæ
eða bústað, enda þótt þær séu
boraðar í treggefandi berg. Bergið
er víða svo þétt að það gefur ekkert
vatn. Eg veit um dæmi ofan af
Mýrum þar sem er mikill fjöldi af
sumarhúsum. Þar hafa verið borað-
ar tíu eða tólf holur af ýmsum
aðilum á svæðinu, en ekki nema
helmingur þeirra notaðar og hinar
alveg þurrar."
Hœtta ígljúpum jarðvegi
Hann segir að ef rotþró sé ekki
í lagi sjáist það strax þar sem
berggrunnurinn er þéttur; þar flæði
frá henni óþverrinn. Ef bergið er
gropið, eins og til að mynda á
hraunasvæðunum í Grímsnesinu,
þurfi strangari aðgæslu við. Ef
eitthvað er að rotþrónum, eða þær
orðnar yfirfullar, þá lekur óþverr-
inn niður í hraunið og menn sjá
ekki lekann og vita því ekki að rot-
þróin er full eða biluð. Þá getur vel
verið að fólkið í næsta sumar-
bústað dæli upp vatninu undan
biluðu eða yfirfullu rotþrónni.
Þannig fá menn óæskilega hringrás
í gang þar sem auðvelt er að ná
upp jarðvatni.
„Það er margt sem skiptir máli
í þessum efnum og margt sem þarf
að gæta að, meðal annars hvemig
jarðvegurinn og bergið undir
húsunum er. Situr frá rotþró sem er
í lagi hreinsast og verður í eðli sínu
drykkjarhæft eftir að hafa runnið
nokkra tugi metra gegnum sand
eða sendinn jarðveg. Gropinn
jarðvegur eðs gisið hraun síar hins
vegar lítið," sagði Þórólfur
Hafstað.
Fæst bœndabýli í landinu eiga þess kost að tengjast fráveitukerfum. þannig að búnaðurinn virki og starfi rétt. I þessum blaðauka, erfjallað
Lausn fráveitumála frá hýbýlum til sveita er því oftast sú að leiða skólp í um mikilvœgustu þœtti er varða gerð og uppsetningu rótþróa og siturlaga
rotþró með siturlögn. Við uppsetningu, frágang og eftirlit með rótþróm fyrir affallfrá rotþróm.
og siturlögnum er mikilvœgt að fylgja leiðbeiningum og settum reglum