Bændablaðið - 17.09.2002, Qupperneq 18

18
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 17. september 2002
róli. Gönguferðir kúnna verða
líka til þess að þær slíta klaufum
betur en ella á steinbitunum í
gólfinu. „Hér er verið að koma í
veg fyrir að kýmar eyði of Iöng-
um tíma inni á átsvæðinu. Kýmar
þurfa annað hvort að fara í
gegnum róbótinn eða í hlið, (sem
Bbl. vill nefna "framhjáhlaup") á
leið sinni á átsvæðið," sagði Sig-
urður Óli. Kýmar geta notað þetta
framhjáhlaup fyrstu sex tímana
eftir mjaltir (kýmar geta farið
eins oft og þær vilja á átsvæðið)
en eftir það er þeim hafnað af
hliðinu og þeim gert að fara í
gegnum róbótinn. Alls vill ró-
bótinn sjá þær fjórum sinnum á
sólarhring en margar kúnna koma
þó oftar. „Þegar þær em mjólk-
aðar svona oft leiðir það til þess
að júgrið endist betur og kúnum
líður betur og líkur á spenastigi
minnka."
I fjósinu er einn vélgengur
fóðurgangur sem er 4,35 m breið-
ur og ábúendur nota heil-
fóðurvagn. Að jafnaði er kúnum
gefið einu sinni á dag. Ábúendum
var ráðlagt að hafa kýmar inni í
marga mánuði svo þær mættu
læra á róbótinn en Sigurður Óli
sagði að þeim hefði verið sleppt
út eftir einn og hálfan mánuð,
enda hefðu þær verið full-
menntaðar. Kúnum er beitt á
skika skammt frá fjósinu.
Athyglisvert er að þegar kýmar
komast út mæta þær fyrstu í
róbótinn ekki fyrr en að þremur
til fjómm tímum liðnum. Kýmar
eru teknar í hús allar nætur.
Kýr eru vel gefnar skepnur og
þær lærðu fljótt að kjarngott
fóður beið þeirra handan
hliðanna. En hvemig tóku þær því
að þurfa að búa við vélmenni í
stað natinna handa þeirra hjóna?
Sigurður Óli segir að fyrsti
mánuðurinn hafi verið strembinn
en þá gerðist eitthvað og kýmar
ákváðu að samþykkja róbótinn,
eða öllu heldur silfurlitaðan
arminn sem er hugsaður eins og
mannshönd með öxl, olnboga og
úlnlið. Og reynslan af allri þessari
tækni? „Nú vitum við miklu
meira um mjólkina úr hverjum
grip og sama gildir um heilsufar
kúnna. Samkvæmt rannsóknum
sem DeLaval hefur gert - og
byggja m.a. á gögnum frá okkur -
þá er að meðaltali framleidd betri
mjólk í róbótafjósum en í
hefðbundnum fjósum. Þetta er
athyglisvert, og hvað okkur
varðar þá jókst mjólkin og hún
batnaði. Gerlatalan er svipuð og
hún var en frumutalan yfirleitt
lægri," segir Sigurður Óli og
leggur áherslu á að bóndi sem
tekur róbót í sína þjónustu - og
bætir svo heilfóðurvagni við -
þurfi svo sannarlega að læra ný
vinnubrögð. Sem dæmi má nefna
að júgurlag skiptir miklu meira
máli en nokkru sinni áður. Ró-
bótinn gerir ákveðnar kröfur í
þessu sambandi en í upphafi varð
að farga þremur kúm þar sem
júgrin voru of síð.
Sigurður Óli, Ásta og dæturnar tvær; Kristín Anna og Elín Ósk. Guðmundur er lengst til hægri.
hentar, þá má geta þess að þrjú
störf þurfti til að sinna 38 kúm, en
nú dugar eitt starf til að hugsa um
60 kýr.
Nú eru liðin rúm þrjú ár síðan
þau Sigurður Óli og Ásta fóru að
velta fyrir sér hvemig þau gætu
sem best staðið að byggingu nýs
Qóss. Gamla Qósið, sem var
byggt á áttunda áratugnum, upp-
fyllti ekki kröfur nýrra tíma um
vinnuhagræðingu og breyttar
áherslur í meðferð gripa. „Fyrsta
árið," segir Sigurður Óli „fór í að
hugsa en það næsta í að hanna.
Þriðja árið fór svo í að fjármagna
framkvæmdina og byggja húsið."
Skipulag fjóssins vekur
athygli. Sigurður Óli sagði að
grunnhugmyndin hefði komið frá
sérfræðingum DeLaval, en
Byggingaþjónusta Bændasam-
takanna kom einnig að verki. í
þessu fjósi er umferð kúnna stýrt,
en með því að hafa fóður á einum
stað, legusvæði og vatn á öðrum
og róbótinn á þeim þriðja er
kúnum haldið á nokkuð stöðugu
Flórsköfukerfið liggur undir
bitum og em þrír flórar og einn
þverflór sem gengur þvert á þá
þrjá með þrýstikanal og inn-
réttingamar sem eru frítthangandi
frá DeLaval. Bitar í gólfi koma
frá G.Skaptasyni. Húsið er stál-
grindarhús sem var keypt frá Stál-
bæ ehf. Þess má geta að sam-
kvæmt samningi milli Vélavers
hf. - sem er með umboð fyrir
DeLaval - og ábúenda á Lamba-
stöðum verður Qósið til sýnis
þeim sem vilja skoða, en að
sjálfsögðu þarf að hafa samband
með góðum fyrirvara.
Síðan kýmar hófu heimilis-
hald í nýja fjósinu á Lamba-
stöðum hefur nytin aukist, dregið
hefur úr sjúkdómum, spenastig
heyrir sögunni til og sama má
segja um júgurbólgu. Kálfar fá nú
betra atlæti en nokkru sinni fyrr
og Sigurður Óli horfir bjartsýnn
fram á veg; segir raunar að
líklega muni menn eftir nokkra
áratugi horfa til núlíðandi stundar
með söknuði. „Þetta eru," segir
Sigurður „þau ár sem við megum
kaupa eins mikinn kvóta og við
viljum. Við getum framkvæmt og
framleitt. Líklega verður úthlutun
kvótans í framtíðinni í höndum
mjólkursamlagins."
Þarna má sjá kú yfirgefa róbótinn en kýrin sem er nær á myndinni er að
notfæra sér framhjáhlaupið - eða hefur verið hafnað af róbótinum.
Báðar eru á leið á átsvæðið.
Fyrsti DeLaval róbótinn á íslandi á Lambastöðum á Mýrum
AUKIN NYT OG DREGIIR
Lausagöngufjós eru merkileg fyrirbæri. f þeim heyrist varla
hljóð nema þegar kálfur æfir raddböndin eða bóndinn
blístrar. Þögnin er merki vellíðunar hjá þessum ágætu
skepnum sem hafa orðið svo mörgum skáldum að yrkisefni. Lífið
hjá kúnum á Lambastöðum á Mýrum gjörbreyttist til hins betra,
og var það þó ekki slæmt fyrir, þegar hjónin á Lambastöðum,
Sigurður ÓIi Ólason og Ásta Skúladóttir, ásamt bróður Ástu,
Guðmundi, buðu kúnum sínum upp á nýtt lausagöngufjós hinn 20.
apríl á þessu ári - og róbot frá DeLaval að auki - þeim hinum fyrsta
sem DeLaval selur hér á landi. Byggingartími fjóssins er stuttur en
skóflustunga var tekin um miðjan október á síðasta ári. Kostnaður
við nýja fjósið er 48 milljónir og eru þá meðtalin kaup á vörubíl og
heilfóðurvagni.
Framleiðsluréttur búsins á
Lambastöðum er nú 180.000
lítrar. Ætlunin er að kaupa 30
þúsund lítra í haust og láta svo
staðar numið, í bili a.m.k. Nýja
fjósið er hannað til að framleiða
350 þúsund lítra á ári. Til marks
um þá tækni sem því fylgir að
taka upp róbóta þar sem slíkt
í nýja fjósinu eru tvær stórar stíur
með hálmi fyrir kálfana og á vegg er
kálfafóstra og stútur fyrir vatn sem
kálfarnir geta sogið, en í dalli er
þurrkað bygg sem þeir mega éta að vild.
Kálfarnir fá að sjúga mæður sínar í einn
til þrjá sólarhringa. Burðarstía er rétt
hjá káifunum. „Rannsóknir sýna að ef
kvígukálfar fá gott uppeldi við góðar
aðstæður skila þeir meiri afurðum þegar
fram líða stundir," sagði Sigurður OIi
Sigurðsson, bóndi á Lambastöðum.
Sigurður Óli sagði að hann sæi ekki
eftir því að hafa valið háiminn undir
kálfana þar sem þeim liði greinilega
miklu betur á honum. „Ég hef tekið eftir
því að kálfarnir liggja allt að því
helmingi lengur á hálminum en í gamla
fjósinu. Það er hiti í hálminum og þeir
hafa það gott á honum. Það er ekki mikil
vinna að hreinsa hálminn eftir kálfana
enda láta þeir ekki svo mikið frá sér,"
sagði Sigurður Óli. „Við setjum alla
kvígukálfa á og notum gamla fjósið fyrir
uppeldi."
Hefur afstaðan breyst gagnvart
uppeldi kálfa? Sigurður Óli er
hreinskilinn maður og hann segir að
þessi mál hafi tekið gjörbreyst á
Lambastöðum. Nú sé hann farinn að
sinna uppeldi smákálfa, en hafi ekki gert
það nógu mikið á árum áður. Og
Sigurður Óli minnir á að þetta hafi
ioðað við kúabúskap í mörg ár. Hann
bendir á að í fjósum sem byggð voru um
og upp úr miðri síðustu öld hafi ekki
verið gert ráð fyrir smákálfum.
„Kálfarnir voru aukaatriði sem enginn
hugsaði um."