Bændablaðið - 19.06.1987, Blaðsíða 4

Þegar offramleiðsla blasir við framleiðendum íslenskra landbúnaðaraf-
urða grípa menn annars vegar til þess að takmarka framleiðsluna, en hins
vegar hefur upp á síðkastið einnig borið á hugmyndum um að afla nýrra
markaða. Af þeim sökum er til komin sala á íslenskum landbúnaðarafurð-
um til bandaríska hersins á Keflavíkurflugvelli. Þessi sala er að vísu ekki
stór í sniðum enn sem komið er, en þeir sem að henni standa gera sér vonir
um að hún sé einungis fyrsta skrefið á langri leið. Aðrir eru mótfallnir þess-
um viðskiptum og vilja síst af öllu gera íslenska bændur háða viðskiptum
við herinn.
Jón Daníelsson
skrifar
LEYSIR HERINN
BIRGDAVANDANN
Skiptar skoðanir hafa verið um kjötsöluna á Völlinn og yfirdýra-
læknir hefur bent á að hún breyti engu um smithættuna. Á hinn
bóginn binda söluaðilar vonir við að þar sem koma megi litla fingr-
inum inn megi í fyllingu tímans koma hendinni allri.
Á vallarsvæðinu munu nú búa
alls milli 4 og 5 þúsund manns, sem
þýðir að vallarmarkaðurinn er á
stærð við Vestmannaeyjar og sá
viðmælandi Bændablaðsins sem
notaði þessa samlíkingu, bætti því
við að sennilega væri það einnig líkt
með þessum tveimur samfélögum,
að í báðum byggi fólk sem hefði dá-
góðar tekjur og neytti mikils kjöts.
Nú fara u.þ.b. tvö og hálft tonn á
viku inn á vallarsvæðið ef taldar eru
allar tegundir landbúnaðarafurða
sem þangað eru seldar, að mjólk-
inni frátalinni. ísfugl selur Banda-
ríkjamönnunum um tonn af kjúk-
lingum vikulega og hefur milli-
göngu um annað eins af eggjum, en
frá Sláturfélagi Suðurlands kaupa
þeir um 250 kg af nautakjöti, 100 kg
af svínakjöti og 100 kg af dilka-
kjöti.
Það var samdóma álit þeirra
manna sem Bændablaðið ræddi við
hjá SS og ísfugli að salan til hersins
skipti sáralitlu máli, vegna þess hve
lítil hún er, hvort heldur sem litið er
á heildarframleiðslu landsmanna
eða heildarmarkaðinn fyrir þessar
vörur á vellinum.
Á hinn bóginn er litið á það sem
„prinsippmál" að herinn kaupi ís-
lenskar landbúnaðarafurðir, auk
þess sem menn vonast til að þar sem
„tekist hefur að koma litla fingrin-
um inn, þar megi koma hendinni
allri í fyllingu tímans“, eins og Vig-
fús Tómasson hjá Sláturfélaginu
komst svo hnyttilega að orði.
En einmitt um þetta atriði eru
ákaflega deildar meiningar. Sú
skoðun er nefnilega einnig út-
breidd, og þá sjálfsagt ekki síst
meðal bænda sjálfra að íslendingar
eigi að forðast það eins og heitan
eldinn að eiga mikil viðskipti við
herinn. í þessu sambandi benda
menn á að vegna þess hve íslenskt
efnahagskerfi er lítið, er auðvelt að
gera það svo háð þessum viðskipt-
um að þegar sá dagur rennur upp að
bandaríska herliðið hverfi á braut,
muni blasa við stórkostlegt hrun í
þjóðlífinu.
Menn þurfa heldur ekki að vera
herstöðvarandstæðingar til að hafa
þessa skoðun á málinu. Benda má á
að Morgunblaðið sem er þekktara
fyrir annað en andstöðu við herinn,
hélt þessu sjónarmiði fram í leiðara
haustið 1985, þegar umræðan um
kjötmálið stóð sem hæst í fjármála-
ráðherratíð Alberts Guðmundsson-
ar.
Hjörtur Þórarinsson, bóndi á
Tjörn í Svarfaðardal og formaður
Búnaðarfélags íslands, tekur í
þennan sama streng í leiðara sem
hann skrifaði í Norðurslóð í vetur.
Þar segir hann meðal annars:
„Það hefur margsinnis komið
fram í sambandi við umræðu um
kjötsölu til Varnarliðsins svokall-
aða, að margir íslenskir bændur
telja það eina helstu bjargarvonina,
að við getum selt drjúgan hluta af
kjötframleiðslu okkar þangað og
heimta með offorsi, að stjórnvöld
gangi í málið og útvegi okkur þenn-
an eftirsótta markað. Nú hefur
þetta tekist að nokkru og kjötfjallið
rýrnar um nokkra tugi tonna, eink-
um þó af svína- og fuglakjöti, sem
er framleitt hér af innfluttu fóðri
einvörðungu. Þessi skrípa leikur er
öllum til vanvirðu, sem við það eru
riðnir og minnir helst á hina grát-
legu sögu um bóndann á Grund í
Eyjafirði, sem seldi höfuðbólið fyr-
ir reykt sauðarkrof í hallæri og
bjargarþrotum"
Andstæðar þessum sjónarmið-
um eru hugmyndirnar um að selja
hernum sem allra mest af hvers kon-
ar landbúnaðarafurðum. Talsmenn
þessara hugmynda halda því annars
vegar fram að það sé sanngirnis-
sjónarmið að íslendingar njóti
þessara viðskipta, hins vegar koma
hér til heilbrigðissjónarmið og þá
einkum sú smithætta sem talin er
geta stafað af innflutningi á hráu
kjöti.
Meðal þeirra sem halda fram
heilbrigðissjónarmiðinu er Páll A.
Pálsson, yfirdýralæknir. í viðtali
við Bóndann frá því í vetur, segir
Páll:
„Þetta er hernumið land og hér er
flutt inn kjöt þvert á íslensk lög.
Það fylgir þessu auðvitað sjúk-
dómahætta og við höfum fengið
sjúkdóma inn í landið með þessum
innflutningi. í því breytir engu
hvort við flytjum inn 300 eða 400
tonn. Embættið hérna hefur marg-
sinnis mótmælt þessu en því hefur í
engu verið sinnt. Þetta er mál sem er
búið að vera í gangi í 40 ár“ sagði
Páll A.
Nú skal það síst af öllu dregið í ef
hér að yfirdýralæknir ásamt mörg-
um öðrum sem þetta sjónarmið að-
hyllast sé sannfærður um þá smit-
hættu sem af þessum innflutningi
stafi. Hitt hlýtur að Iiggja í augum
uppi að ýmsir þeir sem þessu sjón-
armiði hampa hafi ekki síður í huga
viðskiptasjónarmiðin og þann
hagnað sem því fylgdi ef vallar-
svæðið bættist við íslenska mark-
aðinn.
Sannleikurinn er nefnilega sá að
tilraunir þær sem gerðar hafa verið
til að selja Bandaríkjamönnum
kjöt, hafa strandað á því að verðið
er ekki samkeppnishæft. Á þessu
eru að vísu undantekningar. Þannig
er t.d. um þær afurðir sem nú eru
seldar inn á völlinn vikulega.
Að öðru leyti er það verðið sem
allt strandar á og það hefur auðvit-
að í för með sér að ef einhver von á
að vera til þess að Bandaríkjamenn
fáist til að kaupa af okkur kjöt,
verður það að gerast í formi ein-
hvers konar einokunar. Ef sú und-
antekning frá innflutningsbanninu,
sem herinn nýtur nú, yrði afnum-
inn, myndi að sjálfsögðu skapast
slík einokunar aðstaða.
Vissulega væri unnt að hugsa sér
aðra leið að þessu marki. Þannig
virðist í sjálfu sér alls ekki fráleitt
að hugsa sér að samið yrði við
Bandaríkjamenn um að þeir keyptu
íslenskt kjöt á sama hátt og þeir eru
nú samkvæmt gildandi samningum
skyldugir til að skipta einungis við
íslenska aðalverktaka, þegar um
framkvæmdir á vallarsvæðinu er að
ræða.
Má setja
ófrimerkt
í póst.
Það er með allra opinberustu
leyndarmálum á íslandi að verk
sem unnin eru af íslenskum aðal-
verktökum, eru á bilinu tvöfalt til
þrefalt kostnaðarsamari fyrir
Bandaríkjamenn, en sambærileg
verk sem þeir láta vinna fyrir sig
annars staðar, svo sem í Bandaríkj-
unum sjálfum.
Um þetta atriði má t.d. vísa til
frétta Álþýðublaðsins nýlega um
íbúðabyggingar á vallarsvæðinu.
Kostnaðaráætlun sem Bandaríkja-
þing hefur samþykkt vegna þessara
framkvæmda er meira en tvöföld
miðað við þær upphæðir sem nú
kostar að byggja samsvarandi íbúð-
ir annars staðar á íslandi og er þá
eftir að taka tillit til þess að Islensk-
ir aðalverktakar þurfa ekki að
greiða aðflutningsgjöld af bygging-
arefnum eða tækjakosti.
Bandaríkjamenn hafa nokkurn
veginn þegjandi og hljóðalaust sætt
sig við þetta ástand og af þeirra
hálfu mun almennt litið á þetta fyr-
irkomulag sem eins konar leigu-
gjald fyrir aðstöðuna á Islandi. Ef
samið yrði um kjötsölu til hersins á
sambærilegu verði við það sem ger-
ist á innanlandsmarkaði, bæri
sjálfsagt að líta á það sem eins kon-
ar leiguhækkun.
Hér er hins vegar á það að líta að
Bandaríkjamenn hafa á siðari árum
tekið að tregðast við að láta íslend-
inga okra á sér í viðskiptum. Má í
því sambandi einkum nefna flutn-
ingamálin. Meðan íslensku skipafé-
lögin sátu ein að flutningum til
Iandsins fyrir herliðið, voru farm-
gjöldin býsna há og Bandarísk
stjórnvöld urðu þeirri stundu fegn-
ust þegar þeim tókst loks eftir langt
þref að ná fram útboði, þar sem
raunverulega var keppt um þessa
flutninga.
Það hefur lengi þótt afar ófínt að
tala um að taka gjald af Banda-
ríkjamönnum fyrir að fá að hafa
hér aðstöðu fyrir herlið. Meðal
stjórnmálamanna í öllum flokkum
er stór meirihluti andvígur öllum
slíkum sjónarmiðum, þótt skoð-
anakannanir sýni hins vegar að
hugmyndin eigi talsverðu fylgi að
fagna meðal almennings. Þótt
stjórnmálamennirnir komist vitan-
lega ekki hjá því fremur en aðrir að
gera sér grein fyrir tilvist gjaldtök-
unnar í óbeinu formi, hefur fram að
þessu ekki verið neinn meirihluti
fyrir því að fara að útvíkka gjald-
tökuna með því að pína herinn til
að kaupa allar sínar kjötvörur af ís-
lenskum framleiðendum. Jafnvel
ekki þótt ætla megi að íslenskt
nautakjöt gæti haldið nokkurn veg-
inn sömu gæðum og það sem nú er
flutt inn frá Bandaríkjunum.
Það dregur líka talsvert úr áhrif-
um röksemdanna um smithættu,
að vitað er að nautakjöti er smyglað
til landsins í talsvert stórum stíl.
Jafnvel er kannski ekkert fráleitt að
hugsa sér að stærri markaður ynn-
ist með því að stöðva þann innflutn-
ing, en þótt bandaríska herliðið hér
keypti allt sitt kjöt af innlendum
framleiðendum.
Sendist til:
Bændablaðið/áskriftir
Hverfisgötu 106A
101 Reykjavík
Má setja
ólrimerkt
i póst.